De Middelaar tussen God en de mensen

1. Het priesterlijk ambt van Christus wordt in de Liturgie voortgezet.
{521} N.v.d.red.: Toegevoegde...N.v.d.red.: Toegevoegde nummers tussen {…} zijn paginanummers volgens de publicatie in de AAS 1947 bij benadering geplaatst in de Nederlandstalige vertaling. "De Middelaar tussen God en de mensen" 1 Tim. 2, 5[b:1 Tim. 2, 5], de grote Hogepriester, die in de hemelen is doorgedrongen, Jezus, de Zoon van God Hebr. 4[b:Hebr. 4], heeft, toen Hij het werk van barmhartigheid op zich nam, waardoor Hij het mensdom met bovennatuurlijke gaven verrijkt heeft, zonder twijfel de bedoeling gehad, de orde tussen de mens en zijn Schepper, welke eenmaal door de zonde was verstoord, te herstellen, en het rampzalige nageslacht van Adam, dat door de erfzonde was besmet, tot de hemelse Vader, het eerste beginsel en het hoogste doel van alles, terug te brengen. Daarom heeft Hij gedurende Zijn verblijf op aarde niet alleen de boodschap van het begin van de verlossing gebracht en de aanvang van het rijk Gods aangekondigd, maar ook door voortdurend gebed en zelfopoffering gewerkt aan het heil van de zielen, totdat Hij op het kruis Zich als smetteloos offer opdroeg aan God, om ons geweten te reinigen van dode werken tot de dienst {522} van de levende God. Hebr. 9, 14[b:Hebr. 9, 14] Aldus werden alle mensen van de weg, die hen ellendigerwijze leidde naar ondergang en verderf, gelukkigerwijze teruggeroepen en opnieuw tot God gericht, om door ieders persoonlijke medewerking aan eigen heiliging, de vrucht van het bloed van het vlekkeloze Lam, aan God de verschuldigde eer te brengen.

De goddelijke Verlosser wilde echter, dat het priesterlijk leven, door Hem in Zijn sterfelijk Lichaam met Zijn gebeden en Zijn offer begonnen, gedurende de loop der eeuwen niet zou onderbroken worden in Zijn mystiek Lichaam: de Kerk. Daarom stelde Hij een zichtbaar priesterschap in, om op alle plaatsen de zuivere offerande op te dragen Mal. 1, 11[b:Mal. 1, 11], opdat de mensen uit de streken van het Oosten of het Westen van de zonde bevrijd uit gewetensplicht vrijwillig en blijde God zouden dienen.

De Kerk derhalve, trouw gehoorzamend aan het bevel van haar Stichter, zet het priesterlijke ambt van Jezus Christus vooral door de heilige Liturgie voort. Dit doet zij op de eerste plaats aan de altaren, waar het offer van het kruis voortdurend wordt voorgesteld Sessio XXII - Doctrina de sanctissimo Missae sacrificio, 2-5[694|2-5] en, alleen met verschil in de wijze van offeren, wordt hernieuwd. Sessio XXII - Doctrina de sanctissimo Missae sacrificio, 6[694|6] Zij doet het vervolgens door de sacramenten, die bijzondere werktuigen zijn, door middel waarvan de mensen deel krijgen aan het bovennatuurlijk leven. Zij doet het ten slotte door de lofprijzing, die dagelijks wordt aangeboden aan de algoede, allerhoogste God. "Welk een liefelijk schouwspel" - aldus onze voorganger, Pius XI z.g. - "biedt de biddende Kerk aan hemel en aarde: onafgebroken, alle dagen en alle nachten, worden op aarde de onder goddelijke ingeving geschreven psalmen gezongen; geen enkel uur van de dag is er zonder de heiliging door een eigen liturgie; geen enkele leeftijd is er, die niet zijn eigen plaats heeft in dit koor van dankzeggingen, van lofprijzingen, van zoen- en smeekbeden, van dit gezamenlijk gebed van het mystieke Lichaam van Christus: de Kerk." Caritate Christi Compulsi, 17[1685|17]

2. De studie van de Liturgie en de liturgische vernieuwing worden door de Kerk geprezen en bevorderd
{523} Het is u voorzeker bekend, eerbiedwaardige broeders, dat er tegen het einde van de vorige en in het begin van deze eeuw een buitengewone wedijver ontstaan is in liturgische studies, zowel door het lofwaardig initiatief van particulieren als vooral door de ijverige en volhardende werkzaamheid van sommige kloosters van de beroemde orde van St. Benedictus. Aldus ontwikkelde zich niet alleen bij vele volken van Europa maar ook in overzeese landen een prijzenswaardige en vruchtbare beweging op dit gebied. De heilzame gevolgen van deze vurige wedstrijd werden zichtbaar op het veld van de gewijde wetenschappen, waar de liturgische kerkgebruiken van de westerse en oosterse Kerk breder en dieper bestudeerd en gekend werden, alsook in het geestelijk en persoonlijk leven van vele christenen.

De kennis, het begrip en de waardering van de verheven ceremonies van het offer van het altaar werden beter, de deelname aan de Sacramenten algemener en veelvuldiger; de liturgische gebeden werden met groter zoetheid gesmaakt en de eucharistische eredienst werd - zoals men werkelijk moet houden - als de bron en de oorsprong van de ware christelijke godsvrucht beschouwd. Bovendien kwam duidelijker in het licht te staan, dat alle gelovigen één zeer nauw samenhangend lichaam uitmaken, waarvan Christus het Hoofd is, en dat het christenvolk de plicht heeft, op een wijze, die aan zijn stand beantwoordt, aan de liturgische riten deel te nemen.

Gij zijt ongetwijfeld zeer goed op de hoogte van het feit, dat deze Apostolische Stoel altijd grote zorg heeft gehad voor de vorming van het hem toever­trouwde volk tot een juist en levendig liturgisch besef en dat hij met niet minder ijver gewerkt heeft voor een, ook naar buiten uitstralende, waardige luister van de heilige riten. Wat ons zelf betreft, wij hebben in dezelfde lijn in 1943, bij de gebrui­kelijke toespraak tot de vastenpredikers van deze heilige stad, hen krachtig aangespoord om hun hoor­ders op te wekken tot een altijd vuriger deelname aan het eucharistisch offer. La paterna Parola, 11-12[1792|11-12] Verder, nog kort geleden hebben wij, met de bedoeling dat de liturgische gebeden beter zouden begrepen worden en dat de ware zin en schoonheid er van gemakkelijker zouden wor­den gevat, een uit de grondtekst bewerkte nieuwe La­tijnse vertaling laten maken van het boek der psal­men, dat in de Katholieke Kerk zulk een groot deel van deze gebeden uitmaakt. In Cotidianis Precibus[2079]

3. Een bijzondere leiding van de paus is echter nodig.
{524} Evenwel, terwijl deze liturgische beweging om haar heilzame vruchten ons een grote troost biedt, vordert onze gewetensplicht, onze aandacht te vestigen op deze vernieuwing, zoals die door sommigen wordt voorgestaan, en er met zorg voor te waken, dat de genomen initiatieven niet de perken te buiten gaan en niet geheel en al in verkeerde richting afdwalen.

4. Er wordt immers misdaan door te kort komen en door overdrijving, zelfs met gevaar voor de zuiverheid van het geloof.
Welnu, van de ene kant nemen wij met grote droefheid waar, dat in sommige streken de zin, het begrip en de ijver voor de heilige Liturgie soms gebrekkig of bijna geheel afwezig zijn. Van de andere kant bemerken wij met veel bezorgdheid, en niet zonder vrees, dat sommigen al te zeer vervuld zijn met een zucht naar nieuwigheden en van de weg van de gezonde leer en van de voorzichtigheid afdwalen. Inderdaad, onder hun plannen en wensen voor een liturgische vernieuwing mengen zij dikwijls beginselen, die ofwel in theorie ofwel in praktijk deze zeer heilige zaak in gevaar brengen en haar somtijds bevlekken met dwalingen, die het katholiek geloof en de katholieke ascese raken.

Nu moet de zuiverheid van geloof en moraal de karakteristieke regel zijn van deze gewijde wetenschap, die volkomen in overeenstemming moet zijn met de zeer wijze uitspraken van de Kerk. Het is dus onze plicht, te prijzen en aan te bevelen wat goed gedaan is, maar datgene, wat van de ware en juiste weg afwijkt, te weerhouden of af te keuren.

Daarbij moeten echter de lauwen en tragen niet denken, dat onze afkeuring van de dwalenden en onze beteugeling van de te voortvarenden voor hen een goedkeuring inhoudt, en evenmin moeten de onvoorzichtigen menen, dat ons berispen van de nalatigen en tragen een lofprijzing voor hen betekent.

5. Om de bijzondere toestanden van de westerse Kerk zal het vooral gaan over de Latijnse Liturgie
Wanneer wij nu in deze encycliek voornamelijk over de Latijnse Liturgie handelen, dan is dit niet te wijten aan een geringere achting voor de eerbiedwaardige Liturgieën van de oosterse Kerk. De riten daarvan, ons overgeleverd door oude, heerlijke gedenkstukken, zijn ons even dierbaar. Neen, de reden ligt veeleer in de bijzondere omstandigheden van de westerse Kerk. Deze zijn van die aard, dat zij een ingrijpen van ons gezag op dit gebied schijnen te vorderen.

6. Het belang van dit onderwerp vanwege de tweedracht onder de volken.
{525} Laten dus alle Christenen met een leerzaam hart luisteren naar de stem van de Vader van allen. Deze verlangt vurig, dat zij allen in innige vereniging met hem tot het altaar Gods zullen naderen, in de belijdenis van hetzelfde geloof, in gehoorzaamheid aan dezelfde wet en in deelname met één mening en één wil aan hetzelfde offer. Dat eist ongetwijfeld de aan God verschuldigde eer; dat vorderen ook de behoeften van onze tegenwoordige tijd. Immers, nadat een langdurige en wrede oorlog de volken door naijver en bloedvergieten heeft verdeeld, trachten de goedwillenden terecht, allen op de best mogelijke wijze weer tot eendracht te brengen. Geen enkel plan of onderneming echter is, dunkt ons, hierbij van zulk een uitwerking als een vurige godsdienstige geest en ijver, waardoor alle christenen moeten bezield zijn en zich moeten laten leiden. Zo zullen zij, in oprechte aanvaarding van dezelfde waarheden en in spontane en blijde volgzaamheid voor hun herders, in de uitoefening van de aan God verschuldigde eredienst een broederlijke gemeenschap uitmaken, want "hoe talrijk ook, zijn wij één lichaam, wij allen, die deel hebben aan het éne Brood". 1 Kor. 10, 17[b:1 Kor. 10, 17]

1. De mens is verplicht, door de deugd van godsdienstigheid particulier en in het openbaar eredienst aan God te brengen
Het is zeker de voornaamste plicht van de mens, zichzelf en zijn eigen leven op God te richten. "Hij immers is het, met wie als onvergankelijk beginsel wij vóór alles verbonden moeten worden; op wie als einddoel ook onze keuze blijvend gericht moet worden; die wij ook, als wij Hem veronachtzamen, door te zondigen verliezen; en die wij, door te geloven en het geloof te belijden moeten herwinnen." Summa Theologiae Secunda Secundae q. 81 a. 1[t:iia-iiae q. 81 a. 1] Welnu, de mens richt zich op geordende wijze tot God, wanneer hij Gods opperste majesteit en opperste leraarswaar­digheid erkent; wanneer hij de door God geopenbaarde waarheden met bereidvaardigheid aanneemt; wanneer hij met godsdienstige eerbied zich aan de door Hem gegeven wetten onderwerpt; wanneer hij heel zijn werk en bedrijvigheid tot Hem keert; wanneer hij ten slotte, om het kort te zeggen, door de deugd van godsdienstigheid de verschuldigde eredienst aan de éne ware God brengt.

Deze plicht bindt op de eerste plaats ieder mens op zich, {526} maar is ook een collectieve verplichting van de gehele menselijke gemeenschap, die door onderlinge maatschappelijke banden is gevormd; want ook deze is afhankelijk van het hoogste gezag van God.

Men moet hierbij opmerken, dat de mensen op een bijzondere wijze door deze verplichting gebonden zijn, omdat God hen tot de bovennatuurlijke orde heeft verheven.

2. De openbare eredienst in het Oude Verbond door God zelf geregeld.
Wanneer wij dus God beschouwen als schepper van de oude wet, dan zien wij Hem ook rituele voorschriften geven en nauwkeurig de regels vaststellen, die het volk moest onderhouden bij het brengen van de wettige eredienst. Hij stelde daarom verschillende offers vast en wees verschillende ceremonies aan, waarmee de Hem gewijde gave moest worden opgedragen. Zo bepaalde Hij ook duidelijk al wat betrekking had op de ark van het verbond, op de tempel en op de feestdagen. Hij wees de stam van de priesters en de hogepriester aan. Hij bepaalde en beschreef ook de gewaden, die door de gewijde bedienaren moesten gebruikt worden en zo deed Hij met alles wat op de goddelijke eredienst betrekking had. zie het Boek Leviticuszie het Boek Leviticus

3. In het Nieuwe Verbond wordt het Woord vlees om Hogepriester te zijn: door God te eren, door de mensen te heiligen. Dat ambt volbrengt Hij heel Zijn leven, vooral bij het laatste avondmaal en op het kruis
Welnu, die eredienst was niets anders dan een zekere afschaduwing Hebr. 10, 1[b:Hebr. 10, 1] van die, welke de hogepriester van het Nieuwe Verbond aan de hemelse Vader zou brengen.

Inderdaad, nauwelijks "is het Woord vlees geworden" Joh. 10, 1[b:Joh. 10, 1], of het openbaart zich aan de wereld in Zijn priesterlijk ambt door een daad van onderworpenheid aan de eeuwige Vader, die Hij in heel de loop van Zijn verder leven niet meer onderbreekt: "Bij Zijn komst in de wereld zegt Hij: «Zie Ik kom... om Uw wil, o God, te volbrengen»" Hebr. 10, 5-7[b:Hebr. 10, 5-7] en in het bloedige kruisoffer heeft Hij die daad op bewonderenswaardige wijze tot voleinding gebracht. "Uit kracht van die wil zijn wij eens en voor al geheiligd door het offer van het lichaam van Jezus Christus." Hebr. 10, 10[b:Hebr. 10, 10] Heel Zijn werkend leven onder de mensen heeft ongetwijfeld geen ander doel. Als klein kind wordt Hij in de tempel te Jeruzalem aan de Heer aangeboden; als jongeling gaat Hij opnieuw daarheen. Later treedt Hij telkens en telkens de tempel binnen zowel om het volk te onderwijzen {527} als om er Zijn gebed te storten. Alvorens Zijn openbare werkzaamheid te beginnen onderhoudt Hij een vasten van veertig dagen en door Zijn raad en Zijn voorbeeld spoort Hij allen aan om niet alleen bij dag maar ook bij nacht tot God te bidden. Als leermeester van de waarheid "verlicht Hij ieder mens" Joh. 1, 9[b:Joh. 1, 9], opdat de sterfelijke mensen op de ware wijze de onsterfelijke God erkennen en "geen mensen zijn van terugdeinzen ten verderve, maar van geloven tot behoud van de ziel". Hebr. 10, 39[b:Hebr. 10, 39] Als herder echter bestuurt Hij Zijn kudde, leidt Hij haar naar de weiden van het leven en geeft Hij haar een wet, opdat niemand zich van Hem en van de ware weg, die Hij gewezen heeft, verwijdert, maar allen onder Zijn invloed en werking een heilig leven leiden. Bij het laatste avondmaal viert Hij met plechtige ritus en toebereiding het nieuwe paasoffer en voorziet Hij in de voortzetting daarvan door de goddelijke instelling van de Eucharistie. Daags daarop draagt Hij, tussen hemel en aarde opgeheven, het heilbrengend offer van Zijn leven op, en laat Hij uit Zijn doorboorde zijde als het ware de sacramenten ontspringen, die de schatten van de verlossing aan de zielen verlenen. En bij dat alles heeft Hij als enig doel de glorie van Zijn Vader en de altijd grotere heiliging van de mens.

4. In de hemel zet Hij Zijn priesterlijk ambt voort; door in persoon bij de Vader ten beste te spreken, door de Kerk ook, de Hij op het kruis heeft gesticht.
Bij Zijn intrede in het verblijf van de hemelse zaligheid wil Hij, dat de eredienst, door Hem in de loop van Zijn sterfelijk leven ingesteld en gebracht, nooit zal onderbroken worden. Immers, Hij laat het mensdom niet als wezen achter, maar zoals Hij het met Zijn krachtige en altijd gerede bescherming te allen tijde bijstaat door in de hemel bij de Vader het ambt van voorspreker waar te nemen 1 Joh. 2, 1[b:1 Joh. 2, 1], zo helpt Hij het ook door Zijn Kerk, waarin Zijn goddelijke tegenwoordigheid door alle eeuwen heen voortduurt. Die Kerk heeft Hij gesteld tot "zuil van de waarheid" 1 Tim. 3, 15[b:1 Tim. 3, 15] en uitdeelster van de genade, en heeft Hij door Zijn kruisoffer gesticht, gewijd en voor eeuwig bevestigd. Ab origine mundi[3263] Summus Pontifex[3264] Triumphans Pastor[3265] Triumphans Pastor[3266]

5. De Kerk bestendigt het priesterambt van Christus, omdat Christus-priester in haar is en door haar werkt
De Kerk heeft dus hetzelfde doel, dezelfde taak, hetzelfde ambt gemeen met het Vleesgeworden Woord, {528} d.w.z. allen de waarheid te leren, de mensen te leiden en te besturen en aan God het aangename en welgevallige offer op te dragen, en aldus tussen de Schepper en de schepselen die bewonderenswaardige verbondenheid en eenheid te herstellen, welke de Apostel der heidenen met de volgende woorden duidelijk aangeeft: "Gij zijt niet langer vreemdelingen en gasten, maar medeburgers van de heiligen en huisgenoten van God, gebouwd op de grondslag van de apostelen en profeten, waarvan Christus Jezus de hoeksteen is. In Hem wordt heel het gebouw bijeengehouden en rijst het op tot een tempel, heilig in de Heer; in Hem wordt ook gij opgebouwd tezamen met de anderen tot een woning van God in de Geest". Ef. 2, 19 - 22[b:Ef. 2, 19 - 22]

Derhalve heeft de door de goddelijke Verlosser gestichte gemeenschap zowel door haar leer en bestuur als door haar offer en de door Hem ingestelde sacramenten, als ten slotte door de van Hem ontvangen bediening, door het storten van haar gebeden en van haar bloed geen ander doel en streven dan zich dagelijks meer uit te breiden en te groeien. En dit is zeker het geval, wanneer Christus als het ware uitgebouwd en uitgebreid wordt in de zielen van de mensen en omgekeerd de zielen van de mensen worden gebouwd en uitgebreid in Christus, zodanig, dat in deze aardse ballingschap de heilige tempel dagelijks meer aangroeit, waarin de goddelijke Majesteit de welgevallige wettige eredienst ontvangt. Bij iedere liturgische handeling derhalve is tegelijk met de Kerk ook haar goddelijke Stichter aanwezig. Christus is tegenwoordig in het hoogheilig offer van het altaar, zowel in de persoon van Zijn bedienaar als vooral onder de eucharistische gedaanten. Hij is tegenwoordig in de sacramenten door Zijn kracht, die Hij er instort om er nuttige instrumenten van heiliging van te maken. Hij is ten slotte tegenwoordig bij de tot God gerichte lofprijzingen en smeekbeden volgens het woord: "Want waar twee of drie vergaderd zijn in Mijn naam, daar ben Ik in hun midden." Mt. 18, 20[b:Mt. 18, 20]

6. Vandaar, de Liturgie is de eredienst van het mystieke Lichaam, van het Hoofd en de ledematen.
De heilige Liturgie vormt dus de openbare eredienst, die onze Verlosser, het hoofd van de Kerk, aan de hemelse Vader brengt en die de gemeenschap van de gelovigen aan haar Stichter en door Hem aan de eeuwige Vader brengt, en om alles kort uit te drukken: de Liturgie maakt de integrale openbare eredienst uit van het {529} mystieke Lichaam van Jezus Christus, d.i. van het Hoofd en van Zijn ledematen.

7. De liturgische actie van de Kerk begint met haar stichting.
De liturgische actie begon met de stichting zelf van de Kerk. Immers, de eerste christenen "bleven volharden in de leer van de Apostelen en de onderlinge gemeenschap, in het breken van het brood en in het gebed" Hand. 2, 42[b:Hand. 2, 42]. Overal waar de herders een groep gelovigen kunnen bijeenbrengen, richten zij een altaar op, waarop zij het offer opdragen en waaromheen de andere riten gegroepeerd worden, die bestemd zijn tot heiliging van de mensen en tot verheerlijking van God. Onder die riten komen op de eerste plaats de Sacramenten, d.w.z. de zeven hoofdbronnen van heil; vervolgens de viering van de goddelijke lofprijzing, waardoor de gelovigen ook gezamenlijk de aansporing van de apostel Paulus nakomen: "Leert en vermaant elkander met allerlei wijsheid! Looft God in uw harten op lieflijke wijze met psalmen, gezangen en geestelijke liederen" Kol. 3, 16[b:Kol. 3, 16]; verder, de lezing van de wet en van de profeten, van het evangelie en van de brieven van de apostelen; en ten slotte de homilie of de preek, waarin de voorzitter van de bijeenkomst herinnert aan de voorschriften van de goddelijke Meester en er nuttige verklaringen van geeft, de voornamere feiten en gebeurtenissen uit het leven van Christus vermeldt en al de aanwezigen opwekt met aan de omstandigheden aangepaste vermaningen en voorbeelden.

8. Zij ontwikkelt zich door de openbare eredienst, die langzamerhand met ceremonies en formulieren wordt verrijkt, door de sacramenten en sacramentaliën, die heel het menselijk leven heiligen.
De eredienst organiseert en ontwikkelt zich overeenkomstig de omstandigheden en de behoeften van de christenen; hij wordt met nieuwe riten, ceremonies en formulieren verrijkt en dat altijd met dezelfde bedoeling, "dat wij door die tekenen onszelf aansporen, voor onszelf te weten komen, hoeveel wij gevorderd zijn en onszelf nog krachtiger opwekken om die vorderingen te vergroten; naarmate immers de gesteltenis vuriger is geweest, zal de uitwerking meer waard zijn". 130, ad Probam, 18[858] Zo verheft de ziel zich dus meer en beter tot God; zo is het priesterschap van Jezus Christus heel de loop van de eeuwen door altijd werkzaam, want de heilige Liturgie is niets anders dan de uitoefening van dit priesterschap. Zoals haar goddelijk Hoofd, zo is ook de Kerk altijd bij haar kinderen tegenwoordig, helpt zij ze, spoort zij {530} ze tot heiligheid aan, opdat ze eenmaal, met de bovennatuurlijke luister daarvan gesierd, tot de hemelse Vader terugkeren. Zij doet degenen, die met dit aardse leven zijn begiftigd, als het ware herboren worden tot het bovennatuurlijk leven. Zij sterkt ze met de kracht van de Heilige Geest voor hun strijd tegen de onverzoenlijke vijand; zij roept de christenen naar de altaren en spoort hen door herhaalde raadgevingen en uitnodigingen aan tot de viering van het eucharistisch offer en tot deelname daaraan en zij voedt ze met de spijze van de engelen om hen voortdurend sterker te doen worden. Zij zuivert en troost degenen, die door hun zonde gewond en bevlekt zijn. Zij wijdt met een wettige ritus degenen, die door goddelijke roeping tot de priesterlijke bedieningen worden geroepen. Zij versterkt met hemelse genade en gaven het reine huwelijk van degenen, die bestemd worden om een christelijk gezin te stichten en op te bouwen. En ten slotte na de laatste uren van dit sterfelijk leven te hebben opgebeurd en verkwikt met de eucharistische teerspijze en de zalving van het heilig Oliesel, vergezelt zij de stoffelijke overblijfselen van haar kinderen met de hoogste moederliefde naar het graf, bestelt ze eerbiedig ter aarde, beschermt ze met het verdedigingswapen van het kruis, opdat ze eenmaal zegevierend over de dood uit het graf mogen opstaan. Bovendien spreekt zij ook over hen, die zich aan de dienst van God wijden om de volmaaktheid van het religieuze leven te verkrijgen, onder heilbeden op plechtige wijze haar zegen uit. Ten slotte reikt zij aan de zielen, die in het louteringsvuur gereinigd moeten worden en smeken om hulp en gebed, haar helpende hand, om ze eindelijk gelukkig tot de eeuwige zaligheid te geleiden.

1. Uitwendige eredienst.
In haar hele omvang nu moet de eredienst, die de Kerk aan God brengt, tegelijk uitwendig en inwendig zijn. Uitwendig, want dit vordert de natuur van de mens, die uit ziel en lichaam bestaat; eveneens, omdat God het zo beschikt heeft, "dat wij, nu wij God op zichtbare wijze kennen, door Hem tot de liefde voor het onzichtbare worden opgevoerd". Missale Romanum, Prefatie van...Missale Romanum, Prefatie van Kerstmis Bovendien, al wat uit de ziel voortkomt, wordt natuurlijkerwijze door de zintuigen tot uiting gebracht. {531} En ook, de goddelijke eredienst gaat niet slechts de enkelingen aan, maar ook de menselijke collectiviteit en moet dus sociaal wezen, hetgeen onmogelijk het geval kan zijn dan alleen als er, ook in het godsdienstige, uiterlijke banden en uiterlijke tekenen bestaan. Ten slotte openbaart en verheldert dit op een bijzondere wijze de eenheid van het mystieke Lichaam; het doet zijn heilige vurigheid toenemen; versterkt zijn krachten en maakt zijn werking dagelijks intenser. "Ofschoon immers de ceremonies op zich geen enkele volmaaktheid, geen enkele heiligheid bevatten, zijn het toch uitwendige daden van godsdienstigheid, die, als tekens, de ziel opwekken tot verering van het heilige, de geest verheffen tot de bovennatuurlijke dingen, de godsvrucht voeden, de liefde doen ontbranden, het geloof doen groeien, de devotie versterken, de eenvoudigen onderrichten, de eredienst opluisteren, de godsdienst in stand houden en de ware gelovigen van de schijngelovigen en van de andersdenkenden onderscheiden." I. Card. Bona, De divina...I. Card. Bona, De divina psalmodia, cap. 19, III, 1.

2. Het hoofdbestanddeel van de Liturgie is de inwendige eredienst.
Maar het hoofdbestanddeel van de goddelijke eredienst moet inwendig zijn. Men moet immers altijd in Christus leven, zich geheel aan Hem overgeven, opdat in Hem en met Hem en door Hem aan de hemelse Vader de verschuldigde eer gegeven wordt. De heilige Liturgie nu vordert, dat die twee bestanddelen innig verbonden zijn. Dat blijft zij zelf met alle kracht herhalen, zo dikwijls zij een of andere uitwendige daad van eredienst voorschrijft. Zo bijvoorbeeld spoort zij ons met betrekking tot het vasten aan, "dat hetgeen onze onderhouding van het vasten uiterlijk te kennen geeft, inderdaad in ons innerlijke wordt uitgewerkt." Missale Rom., Secreta feriae...Missale Rom., Secreta feriae V post Dom. II Quadrag. Is het anders, dan wordt de godsdienst ongetwijfeld een inhoudsloze ritus en een leeg formalisme. Gij weet echter, eerbiedwaardige broeders, de goddelijke Meester acht degenen, die menen God te eren alleen met goed samengestelde en welluidend klinkende woorden en met theatrale houdingen en die zich wijs maken, dat zij heel goed voor hun eeuwig heil kunnen zorgen, zonder de verouderde ondeugden met wortel en tak uit hun ziel te rukken, Zijn heilige tempel onwaardig en wil hen er uitgeworpen zien. Mc. 7, 6; Jes. 29, 13[b:Mc. 7, 6; Jes. 29, 13] De Kerk wil dus, dat alle gelovigen zich aan de voeten van de Verlosser werpen om Hem hun verering en hun liefde te betuigen; zij verlangt vurig, dat de menigten, naar het voorbeeld van de kinderen, die Jezus bij Zijn intocht te {532} Jeruzalem met blijde toejuichingen tegemoet gingen, hun hymnen zingen en de Koning van de koningen en de hoogste Gever van alle weldaden met lofgezangen en dankliederen begeleiden; zij verlangt, dat van hun lippen nu eens smeekbeden, dan weer vreugde- en dankgebeden klinken, om, gelijk de apostelen bij het meer van Tiberias daardoor de hulp van Zijn goedheid en macht te kunnen ondervinden, of, zoals Petrus op de berg Thabor, in het licht en de vervoering van de zalige beschouwing zich zelf en al het hunne aan de eeuwige God over te laten.

Daarom dwalen degenen, die de heilige Liturgie houden voor een alleen maar uiterlijk en zinnelijk waarneembaar onderdeel van de goddelijke eredienst, of voor een mooi ceremonieel, geheel van het ware begrip en de juiste opvatting er van af. Niet minder dwalen degenen, die haar beschouwen als een loutere samenvatting van wetten en voorschriften, waardoor de kerkelijke hiërarchie het verrichten van de godsdienstige plechtigheden regelt.

3. De Liturgie veronderstelt dus de heiligheid van de gelovigen, die vóór alles bewerkt wordt door het opus operatum van het eucharistisch offer en van de sacramenten en door het opus operantis van de Kerk.
Het moet dus bij allen vaststaan, dat men God niet waardig kan eren, als geest en hart zich niet toeleggen op het bereiken van de volmaaktheid; maar de eredienst, die de Kerk in vereniging met haar goddelijk Hoofd aan God brengt, heeft een buitengewoon krachtige uitwerking om de heiligheid te bereiken.

Gaat het over het eucharistisch offer en over de sacramenten, dan komt die uitwerking vooral en op de eerste plaats voort uit de handeling op zich zelf (ex opere operato). Beschouwen wij echter de werkzaamheid van de onbevlekte Bruid van Christus, waardoor zij het eucharistisch offer en de sacramenten met gebeden en heilige ceremonies opluistert, of gaat het over de sacramentaliën en de overige riten, die door de kerkelijke hiërarchie zijn ingesteld, dan geschiedt de uitwerking veeleer krachtens de werkzaamheid van de Kerk (ex opere operantis Ecclesiae), voor zover deze heilig is en werkt in innige vereniging met haar Hoofd.

4. De persoonlijke godsvrucht wordt volstrekt niet uitgesloten; vandaar geen tegenstelling tussen objectieve en subjectieve godsvrucht.
In dit verband, eerbiedwaardige broeders, vinden wij het wenselijk, dat gij uw aandacht vestigt op de nieuwe opvattingen en theorieën over de christelijke godsvrucht, namelijk de zogenaamde "objectieve" godsvrucht. Deze trachten het geheim van het mystieke Lichaam, de waarachtige, heiligheid veroorzakende werking van de genade en de goddelijke werking van de sacramenten en van het eucharistisch offer in helder licht {533} te plaatsen, maar schijnen daarbij de strekking te hebben, de "subjectieve" of "persoonlijke" godsvrucht ofwel te verkleinen of zelfs geheel over het hoofd te zien.

Bij de liturgische vieringen en met name in het hoogverheven offer van het altaar wordt ongetwijfeld het werk van onze verlossing voortgezet en de vrucht daarvan ons toegedeeld. Christus werkt iedere dag in de Sacramenten en in Zijn offer aan onze zaligheid, en op iedere tijd zuivert Hij door middel daarvan het menselijk geslacht en wijdt Hij het toe aan God. Deze hebben dus een "objectieve" kracht, die onze ziel werkelijk deelachtig maakt aan het goddelijk leven van Jezus Christus. Bijgevolg hebben zij niet door onze werking, maar door die van God de uitwerkingskracht, die de godsvrucht van de ledematen met die van het Hoofd verbindt en er in zekere mate een handeling van de gehele gemeenschap van maakt. Uit deze diep doordringende gegevens maken sommigen de gevolgtrekking, dat heel de christelijke godsvrucht zich moet concentreren in het geheim van het mystieke Lichaam van Christus, zonder enige rekening te houden met het "persoonlijke" of "subjectieve", en daarom menen zij, dat men de overige, niet strikt liturgische, godsdienstige praktijken, die buiten de openbare eredienst verricht worden, moet verwaarlozen.

5. Ja zelfs, de subjectieve godsvrucht is noodzakelijk, opdat de Sacramenten en het offer van het altaar de vereiste uitwerking hebben.
Maar iedereen ziet, dat deze gevolgtrekkingen aangaande de beide soorten van godsvrucht, ondanks het feit, dat de bovenvermelde beginselen uitstekend zijn, toch volstrekt vals, bedrieglijk en zeer verderfelijk zijn.

Zeker, de sacramenten, en het offer van het altaar bezitten in zich een innerlijke kracht, omdat het handelingen zijn van Christus zelf, die de genade van het goddelijk Hoofd overbrengen en verbreiden in de ledematen van het mystieke Lichaam; maar om de vereiste uitwerking te hebben zijn daarbij de goede gesteltenissen van onze ziel absoluut noodzakelijk. Daarom vermaant de apostel Paulus betreffende de Eucharistie: "Laat dus een ieder zichzelf onderzoeken en dan eerst eten van het brood en drinken van de kelk." 1 Kor. 11, 28[b:1 Kor. 11, 28] Daarom noemt de Kerk al de oefeningen, waardoor, vooral gedurende de veertigdaagse vasten, onze ziel zich zuivert {534}, duidelijk en bondig "hulpmiddelen van de christelijke krijgsdienst". Missale Rom., Feria IV...Missale Rom., Feria IV Cinerum : orat. post imposit. cinerum Het zijn inderdaad krachtsinspanningen of handelingen van de ledematen, die met de hulp van de genade zich willen vasthechten aan hun Hoofd, "opdat", om met St. Augustinus te spreken, "aan ons openbaar wordt, dat in ons Hoofd de bron zelf van de genade zich bevindt". 31[2220] Men moet echter in het oog houden, dat deze ledematen levende, met rede en eigen wil begiftigde ledematen zijn. Daarom is het volstrekt noodzakelijk, dat zij met de lippen aan de bron, het levenschenkend voedsel opnemen en in zich omvormen, en alles verwijderen, wat de uitwerking daarvan zou kunnen verhinderen. Men moet dus als zeker vaststellen, dat het werk van de verlossing, in zich onafhankelijk van onze wil, een innerlijke krachtsinspanning van onze ziel vordert om te maken, dat wij de eeuwige zaligheid kunnen bereiken.

6. En zoals de persoonlijke godsvrucht onvruchtbaar wordt zonder het offer van het altaar en de sacramenten, zo verslapt de deelname aan het offer en de sacramenten zonder overweging en geestelijke oefeningen.
Als de private en inwendige godsvrucht van de afzonderlijke personen het hoogheilig offer van het altaar en de sacramenten zou verwaarlozen en zich zou onttrekken aan de heilzame invloed, die van het Hoofd op de ledematen overgaat, dan zou zij ongetwijfeld afkeurenswaardig en onvruchtbaar zijn. Maar wanneer alle niet strikt liturgische ondernemingen en oefeningen van godsvrucht op de menselijke handelingen zien, met als enig doel, ze te richten op de Vader in de hemel, de mensen heilzaam op te wekken tot boetvaardigheid en tot de heilige vreze van de Heer; en wanneer zij ze aan de verleiding van de wereld en de ondeugden onttrekken om ze langs de steile weg tot het toppunt van de heiligheid op te voeren, dan verdienen zij niet alleen de hoogste lof, maar dan zijn zij zelfs volstrekt noodzakelijk. Immers, zij doen de gevaren voor het geestelijk leven zien; zij bewegen ons om ons de deugden eigen te maken, en zij vermeerderen de ijver, waarmee wij ons en al het onze aan de dienst van Jezus Christus moeten wijden. De echte en ware godsvrucht, die door de Engelachtige Leraar "devotio" wordt genoemd en die de voornaamste act is van de deugd van godsdienstigheid, de act namelijk waardoor de mensen zich op de juiste wijze richten, op de geschikte wijze oriënteren op God, en zich met vrije wil en gaarne wijden aan al hetgeen op de goddelijke eredienst betrokken is Summa Theologiae Secunda Secundae q. 82 a. 1[t:iia-iiae q. 82 a. 1], heeft behoefte aan de overweging van de bovennatuurlijke dingen en aan geestelijke {535} oefeningen om zich te voeden, zich te prikkelen en te versterken, en ons tot volmaakter leven te bewegen. Want de christelijke godsdienst, op de ware wijze uitgeoefend, vordert, dat vooral de wil zich aan God wijdt en zijn invloed uitoefent op de overige zielsvermogens. Welnu, iedere daad van de wil veronderstelt een voorafgaande werking van het verstand, en voordat het verlangen en het voornemen ontstaan om zich door offer aan God te wijden, is volstrekt de kennis nodig van de bewijzen en de beweegredenen, die de godsdienst als verplichtend opleggen, zoals bijvoorbeeld het einddoel van de mens en de grootheid van de goddelijke Majesteit; de op allen rustende plicht van onderworpenheid aan de Schepper; de onuitputtelijke schatten van liefde, waarmee God ons wil verrijken; de noodzakelijkheid van de goddelijke genade om ons einddoel te bereiken en de bijzondere weg, die de goddelijke voorzienigheid ons heeft aangewezen door ons allen en ieder van ons als het ware als ledematen van een lichaam met Jezus Christus als hoofd te verbinden. Maar omdat de beweegredenen van de liefde niet altijd vat hebben op onze ziel, die menigmaal door boze hartstochten in verwarring wordt gebracht, is het zeer dienstig, dat ook de beschouwing en overweging van de goddelijke gerechtigheid ons op heilzame wijze treft en ons tot christelijke nederigheid, tot boetvaardigheid en levensverbetering voert.

7. Die oefeningen moeten zo werkzaam zijn, dat al de handelingen van de mens er door gericht worden op de verheerlijking van God.
Al deze beschouwingen mogen echter niet blijven bij een lege herinnering of een vage overdenking, maar moeten metterdaad bedoelen, onze zintuigen en hun vermogens te onderwerpen aan geest en verstand, verlicht door de katholieke waarheid; onze ziel te zuiveren, opdat zij zich dagelijks inniger met Christus verenigt en zich meer aan Hem gelijkvormig maakt en om haar Zijn ingevingen en Zijn goddelijke kracht, waaraan zij behoefte heeft, te doen opnemen. Ze moeten bedoelen, voor de mensen steeds krachtiger prikkels te worden tot het goede, tot trouwe plichtsvervulling, tot ware beleving van de godsdienst en tot vurige toeleg op deugd. Men moet altijd deze les voor ogen houden: "Gij bent van Christus, en Christus is van God." 1 Kor. 3, 23[b:1 Kor. 3, 23] Alles moet dus welgeordend, organisch samengesteld en, om dit woord te gebruiken "theocentrisch" zijn, als wij werkelijk willen, dat alles gericht wordt op de glorie van God door het leven {536} en de kracht, die ons uit ons goddelijk Hoofd toestroomt. "Welnu dan broeders, daar wij de vaste zekerheid hebben, dat door het bloed van Jezus de weg tot het heiligdom ons openstaat, - een nieuwe en levende weg, die Hij ons heeft gebaand door het voorhangsel heen, namelijk dat van Zijn vlees -;daar wij eveneens een hogepriester over Gods huis hebben, zo laat ons toetreden met een oprecht hart in volle geloofsovertuiging onze harten door besprenkeling gezuiverd van een slecht geweten, ons lichaam door rein water gewassen. Laat ons onwrikbaar vasthouden aan de belijdenis van de hoop; en laat ons elkander gadeslaan om ons tot liefde te prikkelen en goede werken." Heb. 10, 19-24[b:Heb. 10, 19-24]

8. Hieruit ontstaat het harmonisch evenwicht in het mystieke Lichaam.
Hieruit ontstaat het harmonisch evenwicht van de ledematen in het mystieke lichaam van Jezus Christus. Door haar onderricht in het katholieke geloof, door haar aansporingen tot onderhouding van de christelijke geboden bereidt en baant de Kerk de weg tot haar eigenlijk priesterlijke en heiligende werkzaamheid; bereidt zij ons tot een inniger beschouwing van het leven van de goddelijke Verlosser en leidt zij ons tot een diepere kennis van de geheimen van het geloof, om daar een bovennatuurlijk voedsel uit te halen en, daardoor gesterkt, door middel van Christus een veilige voortgang te kunnen maken tot het volmaakte leven. Niet alleen door het werk van haar bedienaren, maar ook door dat van alle gelovigen, die op deze wijze de geest van Jezus Christus in zich hebben opgenomen, tracht de Kerk met diezelfde geest het particuliere leven, het huwelijksleven, het sociale en zelfs het economisch en politieke leven en werken van de mensen te doordringen, opdat allen, die kinderen Gods genoemd worden, gemakkelijker hun doel kunnen bereiken.

9. En aldus zal de persoonlijke godsvrucht helpen tot bevordering van de openbare eredienst ten bate van heel het lichaam van de Kerk.
Op deze wijze prikkelen die particuliere werken van de christenen en die vrome inspanning tot zuivering van hun ziel de krachten van de gelovigen en daardoor worden deze in betere gesteltenis gebracht om deel te nemen aan het verheven offer van het altaar, om met rijker vrucht de sacramenten te ontvangen en om de heilige riten zo te vieren, dat zij er beter door bezield en gevormd worden tot ijver voor gebed en christelijke zelfverloochening, tot daadwerkelijke beantwoording aan de ingevingen en uitnodigingen van de goddelijke genade en tot dagelijks volmaakter navolging van de deugd van de Verlosser; en dat niet alleen voor ieders persoonlijk voordeel, maar {537} ook voor dat van heel het lichaam van de Kerk, waarin al het goed, dat er gedaan wordt, voortkomt uit de kracht van het Hoofd en strekt tot nut van alle ledematen.

10. Daarom moeten verscheidene valse tegenstellingen, die in onze tijd zijn uitgedacht, verworpen worden.
Er kan dus in het geestelijk leven in het geheel geen tegenstelling of tegenstrijdigheid bestaan tussen de goddelijke werking, die de genade in de zielen instort om het werk van onze verlossing voort te zetten, en de daadwerkelijke medewerking van de mens, welke nodig is om de genade Gods niet ijdel te doen zijn 2 Kor. 6, 1[b:2 Kor. 6, 1]; evenmin tussen de werkdadigheid van de uitwendige ritus van de sacramenten, die voortkomt uit hun innerlijke waarde (ex opere operato), en de verdienstelijke handeling van hen, die ze toedienen of ontvangen (het zgn. opus operantis); evenmin tussen het publieke en private gebed; tussen de juiste wijze van werken en de beschouwing van de bovennatuurlijke dingen; tussen het ascetisch leven en de liturgische godsvrucht en ten slotte tussen de rechtsmacht en het wettige leergezag van de kerkelijke hiërarchie en de eigenlijke priesterlijke macht, die in de heilige bediening wordt uitgeoefend.

11. En om ernstige redenen worden door de Kerk meditatie en geestelijke oefeningen aanbevolen.
Om ernstige redenen dringt de Kerk er op aan, dat de bedienaren van het altaar en de religieuzen op vaste tijden zich toeleggen op de meditatie, op nauwgezet zelfonderzoek en zelfverbetering en de overige geestelijke oefeningen Codex Iuris Canonici (1917), (125,126,565,571,595,1367)[2620|(125.126.565.571.595.1367)], omdat zij op bijzondere wijze bestemd zijn voor de liturgische functies van het opdragen van het offer en het verrichten van het goddelijk officie. Zonder twijfel, het liturgisch gebed, als het openbaar gebed van de roemrijke Bruid van Jezus Christus, heeft een grotere waardigheid dan private gebeden. Maar die grotere waardigheid betekent volstrekt niet, dat die twee soorten van gebed met elkaar in contrast of tweestrijd zijn. Beide zijn zij door een zelfde geest bezield en daarom vloeien zij samen en harmoniëren zij met elkander volgens het woord: "Christus alles en in allen" Kol. 3, 11[b:Kol. 3, 11], en streven zij naar hetzelfde doel, totdat Christus in ons gevormd is. Gal. 4, 19[b:Gal. 4, 19] {538}

1. Omdat de Liturgie, toevertrouwd vooral aan de priesters als aan de plaatsbekleders en bedienaars van Christus, van het gezag in de Kerk afhangt.
Om meer en beter te begrijpen, wat de heilige Liturgie is, moeten wij een andere karaktertrek er van beschouwen, en wel een van niet minder belang.

a. * De Kerk is gebouwd op de grondslag van de hiërarchie.
De Kerk is een maatschappij en vordert daarom een eigen gezag en hiërarchie. Al hebben alle ledematen van het mystieke Lichaam deel aan dezelfde goederen en al streven zij naar dezelfde doeleinden, zij hebben toch niet alle dezelfde bevoegdheid en kunnen niet alle dezelfde handelingen verrichten. De goddelijke Verlosser heeft gewild, dat Zijn rijk, als op een stevige grondslag, zou steunen op de gewijde stand. Die gewijde stand vormt als het ware een afbeelding van de hemelse hiërarchie.

b. * Aan wie en hoe wordt de priesterlijke macht verleend?
Alleen aan de apostelen en vervolgens aan hen, die op wettige wijze van hen en van hun opvolgers de handoplegging hebben ontvangen, wordt de priesterlijke macht verleend, krachtens welke zij voor het hun toevertrouwde volk de persoon van Jezus Christus vertegenwoordigen en omgekeerd voor God de vertegenwoordigers zijn van het volk. Dit priesterschap wordt niet door erfrecht noch door lichamelijke afstamming overgedragen. Evenmin komt het voort uit de gemeente van de christenen of uit delegatie door het volk. Alvorens het volk te vertegenwoordigen bij God is de priester afgezant van de goddelijke Verlosser, en omdat Jezus Christus het Hoofd is van dat mystieke Lichaam, waarvan de christenen de ledematen zijn, is de priester de plaatsbekleder van God bij het hem toevertrouwde volk. De macht, die hem verleend wordt, heeft derhalve krachtens haar natuur niets menselijks; zij is geheel bovennatuurlijk en van God afkomstig. "Zoals de Vader Mij gezonden heeft, zo zend Ik u." Joh. 20, 21[b:Joh. 20, 21] "Die u hoort, hoort Mij." Lc. 10, 16[b:Lc. 10, 16] "Gaat uit in de wereld en predikt het Evangelie aan alle schepselen; wie gelooft en gedoopt is, zal zalig worden." Mc. 16, 15-16[b:Mc. 16, 15-16]

Daarom wordt het uitwendig en zichtbaar priesterschap van Jezus Christus in de Kerk niet op een universele, algemene en onbepaalde wijze overgedragen, maar wordt het verleend aan uitgezochte personen door de als het ware geestelijke {539} generatie van het wijdingssacrament, dat een van de zeven sacramenten is en dat niet alleen een bijzondere genade geeft, eigen aan die levensstaat en dat ambt, maar ook een onuitwisbaar merkteken, waardoor de gewijde bedienaren gelijkvormig worden aan Christus-priester en tevens geschikt voor die wettige godsdienstige handelingen, die de mensen heiligen en God op de verschuldigde wijze verheerlijken volgens de van God gestelde normen en voorschriften.

c* Het grote onderscheid tussen priesters en leken.
Inderdaad, zoals het bad van het doopsel alle christenen onderscheidt en afzondert van de overigen, die niet door het zuiverende water gewassen en geen ledematen van Christus zijn, zo onderscheidt het sacrament van de wijding de priesters van al de andere christenen, die deze genadegave niet ontvangen hebben, want zij alleen zijn door goddelijke roeping binnengeleid in de verheven bediening, waardoor zij tot de heilige altaren bestemd zijn en als het ware goddelijke werktuigen worden, waardoor men deel krijgt aan het hemelse en bovennatuurlijke leven in de vereniging met het mystieke Lichaam. Bovendien, zoals wij juist gezegd hebben, zij alleen zijn getekend met dat onuitwisbare merkteken, waardoor zij gelijkvormig worden aan Christus-priester, en hun handen alleen zijn gewijd, "opdat al wat zij zegenen gezegend is en al wat zij wijden gewijd is en geheiligd in de naam van onze Heer Jezus Christus". De ordinatione presbyteri, in manuum unctione[2695] Tot hen derhalve moeten allen gaan, die in Christus willen leven, want van hen zullen zij kracht en voedsel voor het geestelijk leven verkrijgen; van hen zullen zij het heilzame geneesmiddel ontvangen, dat hen zal genezen en versterken om gelukkig te kunnen opstaan uit het verderf en de ondergang van de ondeugden; door hen eindelijk zal hun huisgezin met een zegen worden gewijd en zal de laatste ademtocht van dit sterfelijk leven gericht worden op de intrede in de eeuwige zaligheid.

d. * Conclusie.
Omdat dus de heilige Liturgie vooral door de priesters in naam van de Kerk wordt voltrokken, moet de organisatie, de regeling en de vorm er van noodzakelijk afhangen van het gezag van de Kerk. Dit is niet alleen een consequentie uit de natuur zelf van de christelijke eredienst, maar wordt ook bevestigd door de getuigenissen van de geschiedenis. {540}

2. Bovendien vordert het nauwe verband tussen Liturgie en dogma hetzelfde. De regel van het geloven bepaalt de regel voor het bidden, meer dan de regel van het bidden de regel voor het geloven bepaalt.
Daar is nog een ander bewijs voor dit onomstootbaar recht van de kerkelijke hiërarchie. De heilige Liturgie heeft namelijk zeer nauwe banden met die beginselen van de leer, die door de Kerk worden voorgehouden als punten van de volkomen zekere waarheid, en bijgevolg moet zij zich aanpassen aan de voorschriften van het katholieke geloof, die door het hoogste leergezag zijn uitgevaardigd om de zuiverheid van de door God geopenbaarde godsdienst te beschermen.

Naar aanleiding hiervan moeten wij, dunkt ons, een zaak in het juiste licht stellen, die u, eerbiedwaardige broeders, naar wij menen, wel niet onbekend zal zijn. Wij bedoelen de dwaling en de valse voorstelling van hen, die zich de mening hebben gevormd, als ware de heilige Liturgie een soort van proefneming voor het dogma. Zij bedoelen dat namelijk in deze zin: als een of andere leer van die aard, doordat zij in de Liturgie staat, vruchten van godsvrucht en heiligheid heeft voortgebracht, dan moet de Kerk die leer goedkeuren, en zo niet, dan moet zij ze afkeuren. Vandaar de bekende spreuk: "De regel van het bidden is de regel voor het geloven."

Maar zo leert, zo beveelt de Kerk het niet. De eredienst, die zij aan de algoede, allerhoogste God brengt, is, zoals Augustinus kort en duidelijk zegt, een voortdurende belijdenis van het katholieke geloof en een beoefening van de hoop en de liefde: "God moet geëerd worden", zo verzekert hij, "door het geloof, de hoop en de liefde." cap. 3[917] In de heilige Liturgie belijden wij uitdrukkelijk en openlijk het katholieke geloof, niet alleen door de viering van de heilige geheimen, door de voltrekking van het offer en door de toediening van de sacramenten, maar ook door het reciteren of zingen van het "symbolum" (de geloofsbelijdenis), dat het kenteken en als het ware het wachtwoord van de christenen is; zo ook door de lezing van andere documenten en door de lezing van de heilige Schriften, die onder ingeving van de Heilige Geest geschreven zijn. De hele Liturgie bevat dus het katholieke geloof, voor zover zij openlijk getuigt voor het geloof van de Kerk.

Vandaar, telkens als het ging over de vaststelling van een door God geopenbaarde waarheid, hebben de pausen en de concilies bij hun onderzoeken van de "theologische kenbronnen" niet zelden ook uit dit onderdeel van de gewijde wetenschap bewijsplaatsen gehaald. Zo deed bijvoorbeeld onze voorganger Pius IX, z.g. {541}, toen hij de onbevlekte ontvangenis van de Maagd Maria definieerde. En ongeveer op dezelfde wijze hebben de Kerk en de heilige Vaders, als er discussies plaats hadden over een of andere in twijfel getrokken of betwiste waarheid, niet verzuimd, ook uit de eerbiedwaardige, van oudsher overgeleverde riten licht te putten. Vandaar de bekende en eerbiedwaardige spreuk: "De regel van het bidden stelle de regel voor het geloven vast." De gratia Dei "Indiculus".De gratia Dei "Indiculus". De Liturgie derhalve bepaalt noch vormt in absolute zin en door eigen kracht het katholiek geloof. Veeleer is het zo: daar zij ook een belijdenis van de geopenbaarde waarheden is, een belijdenis staande onder het hoogste leergezag van de Kerk, kan zij bewijzen en getuigenissen aan de hand doen - en wel van geen geringe waarde - om een of ander bijzonder punt van de katholieke leer te beslissen. Als wij echter in het algemeen en in absolute zin de verhoudingen tussen het geloof en de heilige Liturgie willen onderscheiden en bepalen, dan kan met volle recht gezegd worden: "De regel van het geloven moet de regel voor het gebed vaststellen." Hetzelfde moet men zeggen, als het gaat over de andere goddelijke deugden: "In het geloof, in de hoop en in de liefde bidden wij altijd in voortdurend verlangen." 130, ad Probam,18.[858]

1. Met behoud van het wezenlijke heeft de Kerk het recht, de Liturgie verder tot ontwikkeling te brengen.
Te allen tijde heeft de kerkelijke hiërarchie van dit haar recht inzake de Liturgie gebruik gemaakt door de goddelijke eredienst op te bouwen en te regelen en door hem tot Gods eer en tot nut van de gelovigen met altijd nieuwe luister en schoonheid te verrijken. Bovendien heeft zij niet geaarzeld om - met volledig behoud van het wezen van het eucharistisch offer van het altaar en van de sacramenten - te veranderen wat zij niet geheel doelmatig achtte of bij te voegen, wat beter scheen ter bevordering van de eer van Jezus Christus en van de Allerheiligste Drie-eenheid of tot onderrichting en heilzame opwekking van het christenvolk. Divini Cultus Sanctitatem[321]

2. De goddelijke bestanddelen kunnen niet veranderd worden; de menselijke bestanddelen echter kunnen veranderd worden naar omstandigheden van plaatsen en tijden.
De heilige Liturgie immers bestaat uit menselijke en uit goddelijke bestanddelen. Deze laatste, als door de Goddelijke Verlosser vastgesteld, kunnen klaarblijkelijk door de mensen volstrekt niet veranderd worden. De eerste daarentegen kunnen {542} overeenkomstig de eisen van de tijden, van de omstandigheden en van de zielen verscheidene veranderingen ondergaan onder goedkeuring door de kerkelijke hiërarchie, die op de bijstand van de Heilige Geest steunt. Hieruit ontstaat die bewonderenswaardige verscheidenheid van de oosterse en westerse ritussen; hieruit eveneens de progressieve geleidelijke ontwikkeling van bijzondere gewoonten in de uitoefening van de godsdienst en van bijzondere godvruchtige praktijken, waarvan men in vroegere tijden slechts een zwak spoor kon vinden. Hieruit komt ook het verschijnsel voort, dat vrome praktijken, op dit gebied, die met verloop van tijd in vergetelheid waren geraakt, soms opnieuw in gebruik komen en weer vernieuwd worden. Dit alles getuigt van het leven van Jezus Christus' onbevlekte Bruid gedurende zoveel eeuwen. Het drukt de heilige taal uit, waarvan in het verloop van de tijd tussen haar en haar goddelijke Bruidegom gebruik gemaakt werd om haar eigen geloof en onuitputtelijke liefde en die van de haar toevertrouwde volken te uiten; het toont bovendien de wijze pedagogische methode, waarmee zij in de gelovigen "de gezindheid van Christus" 1 Kor. 2, 16[b:1 Kor. 2, 16] opwekt en dagelijks doet toenemen.

3. De oorzaken van vooruitgang en veranderingen.
Niet weinig in getal zijn voorzeker de oorzaken geweest, waardoor de vooruitgang van de heilige Liturgie gedurende de lange en roemvolle geschiedenis van de Kerk zich ontplooit en ontwikkelt.

a. Dieper begrip van de geloofsgeheimen.
Zo bijvoorbeeld, toen de katholieke leer omtrent het vleesgeworden Woord Gods, omtrent het sacrament en het offer van de Eucharistie en omtrent de maagdelijke Moeder Gods Maria zekerder en duidelijker werd geformuleerd, werden nieuwe vormen van riten ingevoerd, waardoor het licht, dat uit de verklaringen van het kerkelijk leergezag met groter helderheid was gaan stralen, zich ook meer en beter weerspiegelde in de liturgische handelingen om geest en hart van het christenvolk gemakkelijker te kunnen bereiken.

b. De ontwikkeling van de kerkelijke tucht.
De successieve ontwikkeling van de kerkelijke tucht bij het toedienen van de sacramenten, zoals bijvoorbeeld van het Sacrament van de boetvaardigheid; de instelling en later de afschaffing van het catechumenaat; zo ook de H. Communie onder slechts één gedaante in de Latijnse Kerk heeft ongetwijfeld niet weinig bijgedragen tot de geleidelijke verandering van de oudste riten en het langzamerhand invoeren van nieuwe {543}, die meer in overeenstemming leken met de nieuw ingevoerde verordeningen betreffende deze punten.

c. De christelijke godsvrucht.
Tot die ontwikkeling en die verandering droegen verder niet weinig bij de met de heilige Liturgie niet strikt verbonden godvruchtige werken en praktijken, die door een bewonderenswaardige beschikking van God in de opeenvolgende tijdperken ontstonden en zich zo sterk bij het volk verbreidden, zoals bijvoorbeeld de rijkere en steeds vuriger verering van de goddelijke Eucharistie, van het bitter lijden van onze Verlosser, van het allerheiligst Hart van Jezus en van de maagdelijke Moeder Gods en haar kuise bruidegom.

Wat betreft de uitwendige omstandigheden, hadden hierbij invloed de openbare uit devotie ondernomen bedevaarten naar de graven van martelaren, de instelling van bijzondere vastentijden om dezelfde beweegredenen en ten slotte de smeek- en boeteprocessies naar de statiekerken in deze heilige stad, waarbij niet zelden de paus zelf tegenwoordig was.

d. De vooruitgang van de kunst.
Ook is het gemakkelijk te begrijpen, dat de voortschrijdende ontwikkeling van de schone kunsten, vooral van de bouwkunst, de schilderkunst en de muziek van niet geringe invloed zijn geweest op de vaststelling en de variërende samenstelling van de uiterlijke bestanddelen van de heilige Liturgie.

4. Om de Liturgie te beschermen is de heilige Congregatie van de Riten opgericht.
Van datzelfde recht in liturgische zaken heeft de Kerk gebruik gemaakt om de heiligheid van de goddelijke eredienst te beschermen tegen de vermetel en onverstandig ingevoerde misbruiken van de kant van particuliere personen of bijzondere kerken. Een gevolg daarvan is dit geweest. Toen in de zestiende eeuw dergelijke misbruiken en gewoonten al te sterk waren toegenomen; toen de initiatieven van particulieren op dit gebied de zuiverheid van geloof en godsvrucht in gevaar brachten tot grote winst voor de ketters en tot grote verbreiding van hun bedrog en dwaling, heeft onze voorganger Sixtus V, z.g., om de wettige riten van de Kerk te verdedigen en het invoeren van alle onzuivere bestanddelen te verhinderen, in 1588 de heilige Congregatie van de Riten ingesteld. Immensa Aeterni Dei[3267] Aan deze instelling komt het ook nog in onze tijd ambtshalve toe, met waakzame zorg alles te regelen en te beslissen wat op de heilige Liturgie betrekking heeft. Codex Iuris Canonici (1917), (253)[2620|(253)]

1. De vooruitgang van de Liturgie staat onder het gezag van de paus en het waakzaam toezicht van de bisschoppen; hij mag niet aan particulieren worden overgelaten.
{544} Alleen de paus dus heeft het recht, iedere praktijk inzake de goddelijke eredienst te beoordelen en er over te beslissen, nieuwe riten in te voeren en goed te keuren, en die te wijzigen, welke naar zijn oordeel dienen gewijzigd te worden. 1257[2620] De bisschoppen echter hebben het recht en de plicht, met zorg er voor te waken, dat de voorschriften van het kerkelijk recht betreffende de goddelijke eredienst nauwgezet worden onderhouden. 1261[2620] Het is bijgevolg niet geoorloofd, aan de willekeur van particulieren, ook al behoren zij tot de geestelijkheid, de heilige, eerbiedwaardige zaken over te laten, die betrekking hebben op het godsdienstig leven van de christelijke gemeenschap, op de uitoefening van het priesterschap van Jezus Christus en de goddelijke eredienst, op het brengen van de verschuldigde eer aan de Allerheiligste Drie-eenheid, aan het vleesgeworden Woord, aan Zijn verheven Moeder en de overige hemelingen en op het zielenheil van de mensen. Om dezelfde reden heeft ook geen enkel particulier de bevoegdheid, op dit gebied uiterlijke acties te regelen, die zulk een sterk verband hebben met de kerkelijke tucht, met de orde, eenheid en eendracht van het mystieke Lichaam en niet zelden zelfs met de zuiverheid van het katholiek geloof.

2. Ofschoon het liturgisch leven aansluit bij het leven van de Kerk, mogen particulieren toch geen nieuwe gewoonten invoeren of verouderde gewoonten opnieuw ingang verlenen.
Zeker, de Kerk is een levend organisme en maakt dus ook in zaken, die de heilige Liturgie aangaan, een groei, een ontplooiing en ontwikkeling door; zij past zich aan en conformeert zich aan de behoeften en omstandigheden, die met de tijd veranderen, altijd echter met volledig behoud van de zuiverheid van haar leer. Men moet echter beslist de vermetelheid afkeuren van degenen, die systematisch nieuwe liturgische gewoonten invoeren of reeds in onbruik geraakte oude riten, die niet overeenstemmen met de bestaande wetten en rubrieken, weer willen doen herleven. Dat dit gebeurt, eerbiedwaardige broeders, niet alleen in zaken van gering belang, maar ook in zaken van het allergrootst belang, hebben wij niet zonder grote droefheid vernomen. Daar zijn er immers, die bij het hoogheilig eucharistisch offer de volkstaal gebruiken, die sommige feesten, reeds om rijpelijk overwogen redenen ingevoerd {545} en vastgesteld, naar andere tijden verschuiven en die zelfs uit de officiële gebedenboeken de heilige geschriften van het Oude Testament verwijderen, wijl deze naar hun mening voor onze tijd te weinig aangepast en opportuun zijn.

3. Dit geldt ook voor het gebruik der Latijnse taal.
Het gebruik van de Latijnse taal, zoals dat in een groot deel van de Kerk bestaat, is een duidelijk en voornaam teken van eenheid en een doeltreffend middel tegen allerlei bederf van de ware leer. Toch kan bij vele rituele handelingen het gebruik van de volkstaal zeer nuttig zijn voor het volk. Het komt echter uitsluitend aan de Apostolische Stoel toe, dit te veroorloven, en zonder zijn voorkennis en zijn goedkeuring mag op dit gebied dus volstrekt niets gebeuren. Immers, zoals wij zeiden, de regeling van de heilige Liturgie is uitsluitend afhankelijk van zijn wil en wet.

4. Niet slechts in de oudheid maar ook tegenwoordig ontstaan de liturgische riten onder inwerking van de Heilige Geest.
Op dezelfde wijze moet men oordelen over de pogingen van sommigen om allerlei oude riten en ceremonies weer te doen herleven. Ongetwijfeld verdient de Liturgie uit de oudheid eerbied; maar een oud gebruik is, alleen om zijn ouderdom, nog niet als geschikter en beter te beschouwen, hetzij op zich, hetzij gelet op de nieuwere tijden en de nieuwe omstandigheden. Ook de jongere liturgische gebruiken zijn achting en eerbied waardig, omdat zij ontstaan zijn onder de invloed van de Heilige Geest, die te allen tijde de Kerk bijstaat tot aan de voleinding van de eeuwen Mt. 28, 20[b:Mt. 28, 20]; ook zij zijn middelen, waarvan de roemrijke Bruid van Jezus Christus gebruik maakt ter bevordering en verzorging van de heiliging van de mensen.

5. De studie van de oudheid is nuttig, maar de oudheid is niet de enige norm.
Het is voorzeker verstandig en prijzenswaardig, met kennis en liefde naar de bronnen van de heilige Liturgie terug te gaan, want de toeleg op deze wetenschap draagt, als hij tot de bronnen teruggaat, niet weinig bij tot beter begrip van de betekenis van de feesten en tot dieper en vlijtiger onderzoek naar de zin van de gebruikelijke formulieren en heilige ceremonies. Maar alles op alle manieren weer tot het oude willen terugbrengen is niet wijs en niet lofwaardig. Zo zou, om enige voorbeelden te gebruiken, wie voor het altaar de oude vorm van een tafel zou willen herstellen; wie uit de liturgische gewaden de zwarte kleur geheel zou willen weren; wie de heilige voorstellingen en beelden uit de kerken zou verwijderen; wie uit de voorstelling van de gekruisigde goddelijke Verlosser de zichtbaarheid van Zijn verschrikkelijke lichamelijke pijnen zou willen verbannen; wie eindelijk de polyfone of meerstemmige muziek, ook al beantwoordt zij aan de normen, die de Apostolische Stoel gegeven heeft, afkeurt en verwerpt, van de rechte weg afdwalen.

6. Daarom is een ongezond archeologisme, waardoor de dwalingen van Pistoia hernieuwd worden, af te keuren.
Inderdaad, zoals geen enkel verstandig katholiek de formuleringen van de christelijke leer, welke de Kerk onder ingeving en leiding van de Heilige Geest in de nieuwere tijd tot groot nut heeft opgesteld en als te houden heeft voorgesteld, kan verwerpen om terug te keren tot de oude formuleringen van de vroegere concilies; en zoals geen verstandig katholiek de thans van kracht zijnde wetten kan verwerpen om terug te keren tot de voorschriften van de oudste bronnen van het kerkelijk recht, zo zou inzake de heilige Liturgie iemand, die zou willen teruggaan tot de oude riten en gewoonten met verwerping van de nieuwe regels, die omwille van de veranderde omstandigheden onder leiding van de goddelijke voorzienigheid zijn ingevoerd, zonder twijfel, zoals gemakkelijk is in te zien, zich niet door verstandige en juiste ijver laten leiden.

Deze denk- en handelwijze doet het overdreven en ongezonde archeologisme herleven, waarmee de onwettige synode van Pistoia begonnen is, en tracht tegelijk weer nieuw leven te geven aan de talrijke dwalingen, die de aanleiding waren tot het bijeenroepen van die pseudo-synode, die er tot groot nadeel voor de zielen het gevolg van waren en die door de Kerk, de trouwe bewaakster van de geloofsschat, door haar goddelijke Stichter aan haar toevertrouwd, met volle recht verworpen zijn. Auctorem fidei - Errores Synodi Pisoriensis, (31-34,39,62,66,69-74)[808|(31-34.39.62.66.69-74)] Inderdaad, dergelijke verkeerde doelstellingen en pogingen hebben tot strekking de verzwakking en verlamming van de heiligende werking, waardoor de heilige Liturgie de kinderen van aanneming op heilzame wijze tot de hemelse Vader richt.

7. De bisschoppen moeten op dit punt waakzaam zijn.
Alles moet dus geschieden in de noodzakelijke vereniging met de kerkelijke hiërarchie. Niemand matige zich het recht aan, voor zichzelf de wet vast te stellen en die aan anderen eigenmachtig op te leggen. {547} Alleen de paus, in zijn hoedanigheid van opvolger van St. Petrus, aan wie de goddelijke Verlosser het bestuur over de gehele kudde toevertrouwde Joh. 21, 15-17[b:Joh. 21, 15-17], en tegelijk met hem de bisschoppen, "die de Heilige Geest heeft gesteld om" in afhankelijkheid van de Apostolische Stoel "de Kerk Gods te besturen" Hand. 20, 28[b:Hand. 20, 28], hebben het recht en de plicht, het christenvolk te leiden. Daarom, eerbiedwaardige broeders, iedere keer dat gij, desnoods met aanwending van heilzame gestrengheid, uw gezag handhaaft, volbrengt gij niet alleen uw plicht, maar stelt gij ook de wil zelf van de Stichter van de Kerk in veiligheid.

1. Het is door Christus ingesteld als een waar offer, van het kruisoffer onderscheiden niet vanwege het slachtoffer en de eerste offeraar, maar door de wijze van offeren.
De hoofdzaak en als het ware het middelpunt van de christelijke godsdienst is het mysterie van de heilige Eucharistie, die door de hogepriester Christus weleer is ingesteld en krachtens Zijn gebod door Zijn bedienaren al de eeuwen door in de Kerk wordt vernieuwd. Het is het hoogtepunt van de heilige Liturgie en daarom achten wij het nuttig, er wat bij stil te blijven staan en uw aandacht, eerbiedwaardige broeders, op dat zeer belangrijk onderwerp te vestigen.

Christus de Heer, "priester in eeuwigheid naar de wijze van Melchisedech" Ps. 109, 4[b:Ps. 109, 4], "had de Zijnen, die in de wereld waren, liefgehad". Joh. 13, 1[b:Joh. 13, 1] Nu wilde Hij aan Zijn geliefde Bruid, de Kerk, een zichtbaar offer nalaten, gelijk de natuur van de mens dit vordert. Daardoor moest het bloedige offer, éénmaal slechts op het kruis te voltrekken, worden voorgesteld; moest de herinnering er aan tot het einde van de wereld blijven voortduren en moest de heilzame kracht er van worden toegepast tot vergiffenis van de zonden, die dagelijks door ons bedreven worden. "En daarom heeft Hij in het laatste avondmaal, in de nacht, waarin Hij werd overgeleverd, Zijn lichaam en bloed onder de gedaanten van brood en wijn aan God de Vader opgedragen en onder dezelfde gedaanten ter nuttiging gegeven aan de apostelen, die Hij toen tot priesters maakte van het Nieuwe Verbond {548}, en aan hen en hun opvolgers in het priesterschap het bevel gegeven, dit offer op te dragen." Sessio XXII - Doctrina de sanctissimo Missae sacrificio, 2-5[694|2-5]

Het verheven offer van het altaar is dus niet een loutere herinnering zonder meer aan het lijden en de dood van Jezus Christus, maar een werkelijk en eigenlijk offer, waarin de Hogepriester door een onbloedige offering hetzelfde doet, wat Hij eenmaal deed op het kruis, door Zich zelf aan de eeuwige Vader op te dragen als een zeer welgevallig slachtoffer. "Het is één en hetzelfde slachtoffer, het is dezelfde die zich nu offert door de bediening van de priesters, als die zich toen op het kruis offerde; alleen de wijze van offeren verschilt." Sessio XXII - Doctrina de sanctissimo Missae sacrificio, 6[694|6]

Dezelfde priester dus: Christus Jezus, wiens heilige persoon vertegenwoordigd wordt door Zijn bedie­naar. Deze is immers, door het ontvangen van de priesterwijding, aan de Hogepriester gelijk gemaakt, en heeft de macht te handelen in de kracht en in de persoon van Christus zelf. Summa Theologiae Tertia Pars q. 22 a. 4[t:iiia q. 22 a. 4] Door zijn priesterlijke handeling dus "leent hij" als het ware aan Christus "zijn tong en reikt hij Hem zijn hand". 86, 4[1028]

Hetzelfde slachtoffer ook, namelijk de goddelijke Verlosser volgens Zijn menselijke natuur en in de werkelijkheid van Zijn lichaam en bloed. De wijze echter, waarop Christus geofferd wordt, is verschillend. Op het kruis immers offerde Hij geheel zichzelf en Zijn lijden aan God; de opoffering van het slachtoffer werd voltrokken door middel van een bloedige dood, vrijwillig ondergaan. Op het altaar daarentegen "heeft", wegens de verheerlijkte staat van Zijn menselijke natuur, "de dood geen heerschappij meer over Hem" Rom. 6, 9[b:Rom. 6, 9] en daarom is het storten van het bloed niet mogelijk. Maar krachtens een plan van de goddelijke wijsheid wordt de opoffering van onze Verlosser door uitwendige tekenen, die symbolen zijn van de dood, op bewonderenswaardige wijze zichtbaar gemaakt. Immers door de "transsubstantiatie" (zelfstandigheidsverandering) van het brood in het lichaam en van de wijn in het bloed van Christus is zowel Zijn lichaam werkelijk tegenwoordig als ook Zijn bloed {549}, maar de eucharistische gedaanten, waaronder Hij tegenwoordig is, symboliseren de bloedige scheiding van het lichaam en het bloed. Aldus wordt de uitbeelding ter gedachtenis van Zijn dood, die op Calvarië werkelijk plaats had, in elk offer van het altaar herhaald, want door middel van de gescheiden gedaanten wordt betekend en getoond, dat Christus is in staat van slachtoffer.

2. Het heeft dezelfde vier doeleinden als het kruisoffer.
Dezelfde doeleinden ook. Het eerste daarvan is de verheerlijking van de hemelse Vader. Van Zijn geboorte tot aan Zijn dood werd Jezus Christus verteerd van ijver voor de glorie van God, en van het kruis steeg het offer van Zijn bloed ten hemel als een aangenaam reukoffer. En opdat die verheerlijking nooit onderbroken wordt, verenigen in het eucharistisch offer de ledematen zich met hun goddelijk Hoofd en zingen zij met Hem, met de engelen en de aartsengelen onophoudelijk lof aan God Prefatio[7845], doordat zij aan de almachtige Vader alle eer en glorie brengen. Canon[7845]

Het tweede doel is het brengen van de verschuldigde dank aan God. Alleen de goddelijke Verlosser, als zijnde de welbeminde Zoon van de eeuwige Vader, wiens onmetelijke liefde Hij ten volle kende, was in staat, Hem een waardig danklied te zingen. Dat was Zijn doel reeds, dat wilde Hij, toen Hij in het laatste avondmaal "dank bracht" Mc. 14, 23[b:Mc. 14, 23]; dat hield Hij niet op te doen aan het kruis; dat houdt Hij niet op te doen bij het hoogheilig offer van het altaar, waarvan de betekenis juist is de dankzegging of eucharistische handeling, en wel omdat dit "waarlijk passend en rechtmatig is, billijk en heilzaam." Prefatio[7845]

Het derde doel is uitboeting, voldoening en verzoening. Ongetwijfeld kon niemand behalve Christus aan de almachtige God volledige voldoening geven voor al de zonden van het mensdom. Daarom wilde Hij zichzelf op het kruis slachtofferen als "verzoening voor onze zonden, en niet voor de onze alleen, maar ook voor die van heel de wereld". 1 Joh. 2, 2[b:1 Joh. 2, 2] Op de altaren offert Hij zich insgelijks dagelijks op voor onze verlossing, opdat wij, ontrukt aan de eeuwige verdoemenis, worden opgenomen in de kudde van de uitverkorenen. Missale Rom., Canon[7845] En dat niet alleen voor ons, die nog in dit sterfelijk leven zijn, maar ook, voor allen, in Christus rusten, die ons zijn voorgegaan met het teken van het geloof en rusten {550} in de slaap van de vrede" Canon[7845]; want hetzij wij leven, hetzij wij sterven, "wij verwijderen ons niet van de éne en zelfde Christus". lib. 13, c. 19[905]

Het vierde doel eindelijk is het afsmeken. De mens, als een verloren zoon, heeft al zijn van de hemelse Vader ontvangen goederen verkeerd gebruikt en verkwist en is dientengevolge tot het grootste gebrek en de grootste ellende gebracht. Maar op het kruis "heeft Hij (Christus) gebeden en smekingen ten hemel gericht onder luid geroep en tranen en is Hij verhoord ter wille van zijn eerbiedwaardigheid" Hebr. 5, 7[b:Hebr. 5, 7] Evenzo is Hij op de heilige altaren op dezelfde krachtdadige wijze onze middelaar bij God, opdat wij met alle hemelse zegening en genade mogen vervuld worden. Canon[7845]

3. Door dit offer worden de verdiensten van het kruisoffer toegepast, echter niet zonder de daadwerkelijke deelname van de gelovigen.
Het is dus gemakkelijk te begrijpen, waarom de heilige kerkvergadering van Trente[d:21] verzekert, dat door het eucharistisch offer ons de heilzame kracht van het kruis wordt geschonken tot vergeving van onze dagelijks bedreven zonden Sessio XXII - Doctrina de sanctissimo Missae sacrificio, 2-5[694|2-5]

Als nu de Apostel der heidenen de overvloedige volheid en volmaaktheid van het kruisoffer verklaart, dan zegt hij, dat Christus door één enkel offer de geheiligden, eens en voor al, tot volmaaktheid heeft gebracht. Hebr. 10, 14[b:Hebr. 10, 14] Immers, de verdiensten van dit offer, als in de volle zin van het woord oneindig en onmetelijk, kennen geen grenzen. Zij strekken zich uit tot absoluut alle mensen van iedere tijd en iedere plaats, omdat in dat offer de priester en het slachtoffer de Godmens is; omdat Zijn slachtoffering evenals Zijn gehoorzaamheid aan de wil van de eeuwige Vader allervolmaaktst was en omdat Hij heeft willen sterven als Hoofd van het mensdom. "Zie hoe onze vrijkoping is tot stand gekomen, Christus hangt aan het hout; zie voor welk een prijs Hij gekocht heeft Hij stortte Zijn bloed, Hij kocht met Zijn bloed, Hij kocht met het bloed van het vlekkeloze Lam, Hij kocht met het bloed van de enige Zoon van God. De koper is Christus, de prijs is het bloed, het verworvene is heel de wereld." n. 16[838]

Die vrijkoping heeft echter niet terstond haar volle uitwerking; daartoe is nodig, dat Christus, na de wereld vrijgekocht {551} te hebben voor de overrijke prijs van zich zelf, metterdaad in het werkelijke bezit treedt van de zielen. Om derhalve te maken, dat hun verlossing en zaligheid, wat ieder mens individueel en wat alle volgende geslachten tot aan het einde van de wereld betreft, daadwerkelijk tot stand komt en door God wordt aanvaard, is het volstrekt noodzakelijk, dat de mensen elk afzonderlijk in vitaal contact komen met het kruisoffer en dat aldus de verdiensten daarvan op hen worden toegepast. Men kan in zekere zin zeggen, dat Christus op Calvarië een zuiverend en zaligmakend bad heeft gebouwd, gevuld met het door Hem vergoten bloed. Maar als die de mensen zich daar niet in onderdompelen en er de vlekken van hun ongerechtigheden niet afwissen, dan kunnen zij ongetwijfeld niet gezuiverd en gered worden.

Om dus te bereiken, dat de zondaars elk voor zich in het bloed van het Lam worden witgewassen, wordt de medewerking van de gelovigen vereist. Want ofschoon Christus, in het algemeen gezegd, door Zijn bloedige dood heel het mensdom met de Vader verzoend heeft, wilde Hij toch, dat allen, vooral door de Sacramenten en door het offer van de Eucharistie, tot Zijn kruis zouden naderen en gebracht worden om de door Hem aan het kruis gewonnen vruchten van heil te verkrijgen. Door die daadwerkelijke persoonlijke deelname maken de ledematen zich dagelijks meer gelijkvormig aan hun goddelijk Hoofd en wordt tegelijk het heil, dat uit het Hoofd voortvloeit, aan de ledematen meegedeeld, zodat wij de woorden van de H. Paulus kunnen herhalen: "Met Christus ben ik gekruisigd; ik zelf leef niet meer, maar Christus leeft in mij." Gal. 2, 19-20[b:Gal. 2, 19-20] Zoals wij immers reeds bij een andere gelegenheid voldoende uitvoerig en krachtens opzet gezegd hebben, heeft Christus Jezus "door Zijn dood aan het kruis de onmetelijke schat van de verlossing aan Zijn Kerk zonder haar medewerking geschonken; bij de uitdeling van die schat vraagt Hij niet alleen de medewerking van Zijn onbesmette Bruid tot het werk van de heiliging, maar wil Hij zelfs, dat haar werking er op zekere wijze de oorsprong van vormt." Mystici Corporis Christi, 43[433|43]

4. Zo wordt door het eucharistisch offer het werk van de verlossing volbracht en het kruisoffer verheerlijkt
Het heilig offer van het altaar is als een voortreffelijk werktuig om de verdiensten, die uit het kruis van de goddelijke Verlosser voortkomen, aan de gelovigen uit te delen: "Zo dikwijls de herinnering aan dit slachtoffer gevierd wordt, wordt het werk van onze verlossing volbracht." Missale Rom., Secreta Dom. IX...Missale Rom., Secreta Dom. IX post Pentec. Toch {552} doet dit offer, wel verre van afbreuk te doen aan de waardigheid van het bloedig offer, volgens de verzekering van de kerkvergadering van Trente Sessio XXII - Doctrina de sanctissimo Missae sacrificio, 6,17[694|6.17] de grootheid en de noodzakelijkheid daarvan uitkomen en stelt het die in helderder licht. Iedere dag opgedragen, herinnert het ons er aan, dat er geen heil is dan in het kruis van onze Heer Jezus Christus Gal. 6, 14[b:Gal. 6, 14]; dat God zelf de voortzetting van dit offer wil "van de opgang van de zon tot haar ondergang" Mal. 1, 11[b:Mal. 1, 11], opdat nooit de hymne van lof en dank onderbroken wordt, die de mensen aan hun Schepper verschuldigd zijn, omdat zij behoefte hebben aan Zijn voortdurende hulp en aan het bloed van de goddelijke Verlosser ter vernietiging van de zonden, die Zijn rechtvaardigheid uitdagen.

Het is dus nodig, eerbiedwaardige broeders, dat alle gelovigen het als hun hoogste plicht en hun hoogste waardigheid beschouwen, deel te nemen aan het eucharistisch offer, en dat niet door een lijdelijke tegenwoordigheid, nalatig en met een geest vol afdwaling en verstrooidheid, maar met zulk een toeleg en ijver, dat zij zich ten nauwste verenigen met de Hogepriester, volgens het woord van de Apostel: "Laat dezelfde gezindheid in u heersen als ook in Christus Jezus was" Fil. 2, 5[b:Fil. 2, 5], en dat zij met Hem en door Hem dat offer opdragen en tegelijk met Hem zich toewijden.

Christus is ongetwijfeld priester, maar voor ons, niet voor zichzelf, daar Hij de gebeden en de godsdienstige gevoelens in naam van heel het mensdom aan de eeuwige Vader aanbiedt. Christus is tegelijk slachtoffer, maar voor ons, daar Hij zichzelf stelt in de plaats van de zondige mens. Welnu, het woord van de Apostel: "Laat diezelfde gezindheid in u heersen die ook in Christus Jezus was" vordert van alle christenen, dat zij zoveel het in 's mensen vermogen ligt, dezelfde zielsgesteltenis in zich weergeven, waarvan de ziel van de goddelijke Verlosser vervuld was, toen Hij het offer van zichzelf voltrok, d.w.z. de nederige onderworpenheid van de geest, de aanbidding, de eer en lof en de dank aan Gods opperste Majesteit gebracht. Dit woord vordert verder {553} van hen, dat zij enigermate de staat van slachtoffer aannemen, de zelfverloochening naar de voorschriften van het evangelie, de vrijwillige en bereidvaardige beoefening van de boetvaardigheid, de verafschuwing en de uitboeting van eigen zonden. Het vraagt in één woord, dat wij allen met Christus een mystieke kruisdood sterven, zodat wij het woord van Paulus tot het onze mogen maken: "Met Christus ben ik gekruisigd." Gal. 2, 19[b:Gal. 2, 19]

Omdat echter de gelovigen deelnemen aan het eucharistisch offer, daarom bezitten zij nog niet de priesterlijke macht. Het is beslist nodig, dit aan uw kudden duidelijk voor te houden.

Er zijn er immers, eerbiedwaardige broeders, die in onze dagen weer naderen tot reeds vroeger veroordeelde dwalingen Sessio XXIII - Doctrina de sacramento ordinis, 5[695|5] en die leren, dat in het Nieuwe Testament onder de naam van priesterschap alleen maar een priesterschap bedoeld is, wat slaat op alle gedoopten; dat het bevel door Jezus Christus in het laatste avondmaal gegeven om te doen, wat Hij zelf gedaan had, rechtstreeks slaat op heel de gemeente van de gelovigen, en dat daaruit eerst met verloop van tijd een hiërarchisch priesterschap is ontstaan. Zij houden derhalve, dat het volk een ware priesterlijke macht bezit en dat de priester slechts handelt uit kracht van een hem door de gemeente opgedragen ambt. Gevolglijk menen zij, dat het eucharistisch offer een ware "concelebratie" is en dat het beter is, dat de aanwezige priesters tezamen met het volk "concelebreren", dan dat zij privé het offer opdragen in afwezigheid van het volk.

Onnodig te zeggen, hoezeer dergelijke verleidelijke dwalingen in tegenspraak zijn met de waarheden, die wij boven reeds hebben vastgesteld, toen wij spraken over de rang, die de priester in het mystieke Lichaam van Jezus Christus inneemt. Wij menen echter hieraan te moeten herinneren: de priester neemt de plaats van het volk in, alleen maar omdat hij de persoon vertegenwoordigt van onze Heer Jezus Christus, voor zover deze het Hoofd is van alle ledematen en zichzelf voor hen offert. Hij gaat dus naar het altaar als bedienaar van Christus en staat beneden Hem maar boven het volk. II, cap. 4.[1927] Het volk daarentegen {554} vertegenwoordigt onder geen enkel opzicht de persoon van de goddelijke Verlosser en is geen middelaar tussen zichzelf en God, en kan dus op geen enkele wijze priesterlijke macht bezitten.

Dit alles staat vast met geloofszekerheid, doch daarnaast moet men zeggen, dat ook de gelovigen het goddelijk slachtoffer offeren, maar onder een ander opzicht.

Dat hebben reeds sommigen van onze voorgangers en van de kerkleraren zeer duidelijk verklaard. "Niet alleen de priesters offeren" - aldus Innocentius III, z.g. - "maar ook alle gelovigen, want wat in het bijzonder volbracht wordt door de bediening van de priester, dat geschiedt op algemene wijze door het verlangen van de gelovigen." III,6[1926] En het behaagt ons, ten minste één van de vele uitspraken van de H. Robertus Bellarminus betreffende dit punt aan te halen: "Het offer", zegt hij, "wordt op de eerste plaats opgedragen in de persoon van Christus. Daarom is de opdracht, die op de consecratie volgt, als het ware een betuiging, dat heel de Kerk instemt met de opoffering, door Christus gedaan, en dat zij tezamen met Hem het offer opdraagt." I, cap. 27[1927]

Ook de riten en gebeden van het eucharistisch offer geven met niet minder duidelijkheid te kennen, dat de aanbieding van het slachtoffer door de priesters gedaan wordt in vereniging met het volk. Niet alleen immers zegt de priester na de offerande van het brood en de wijn naar het volk gekeerd uitdrukkelijk: "Bidt broeders, opdat mijn en uw offerande welgevallig is aan God, de almachtige Vader" Misale Romanum, Ordo MissaeMisale Romanum, Ordo Missae, maar de gebeden, waardoor het goddelijk slachtoffer aan God wordt aangeboden, worden voor het grootste deel in het meervoud gezegd en in die gebeden wordt meer dan eens aangeduid, dat ook het volk aan dit verheven offer deelneemt, voor zover het dit ook aanbiedt. Zo wordt er bijvoorbeeld gezegd: "Voor wie wij U opdragen, of die U opdragen"; "Wij smeken U derhalve, Heer, dit offer van ons, Uw dienaren, en tevens van heel de gemeenschap van de Uwen genadig aan te nemen"; "Wij, Uw dienaren, doch tevens Uw geheiligd volk bieden aan Uw verheven Majesteit uit Uw giften en gaven een zuivere offerande, een heilige offerande, een onbevlekte offerande aan." Missale Romanum, Canon MissaeMissale Romanum, Canon Missae

Het is ook geen wonder, dat de gelovigen tot zulk een waardigheid worden verheven. Door het bad van het Doopsel immers worden de Christenen op algemene titel in het mystieke Lichaam ledematen van Christus-priester en door het "merkteken", dat in hun ziel gedrukt wordt, bestemd voor de eredienst van God, en zo delen zij overeenkomstig hun staat in het priesterschap van Christus zelf.

{555} Te allen tijde heeft in de katholieke Kerk de menselijke rede, verlicht door het geloof, haar krachten ingespannen om, zo mogelijk, tot een grotere kennis van de goddelijke dingen te komen. Het is bijgevolg iets natuurlijks, dat ook het christenvolk godvruchtig vraagt, in welke zin er in de canon van het eucharistisch offer gezegd wordt, dat ook het volk dit opdraagt. Om dus aan dit vrome verlangen te voldoen behaagt het ons, dit onderwerp hier kort en bondig uiteen te zetten.

Verwijderde redenen
En op de eerste plaats bestaan er meer verwijderde redenen. Het gebeurt namelijk niet zelden, dat de gelovigen, die bij de heilige handelingen tegenwoordig zijn, hun gebeden afwisselend verrichten met de gebeden van de priester. Vervolgens, somtijds - in de oudheid gebeurde dat vaker - bieden zij aan de bedienaren van het altaar het brood en de wijn, opdat deze Christus' lichaam en bloed worden. En ten slotte, door hun aalmoezen bewerken zij, dat de priester het goddelijk slachtoffer voor hen opdraagt.

De innerlijke en naaste reden, waarom gezegd wordt, dat de gelovigen met Christus en door Christus offeren
Maar er is ook een innerlijke reden, waarom van alle christenen, vooral van hen, die bij het altaar aanwezig zijn, gezegd wordt, dat zij offeren.

Om in deze hoogst belangrijke stof geen verderfelijke dwalingen te laten ontstaan, moeten wij een nauwkeurig omlijnde omschrijving geven van de eigenlijke betekenis van het woord "offeren". De onbloedige offerhandeling, door welke Christus door het uitspreken van de woorden van de consecratie op het altaar in staat van slachtoffer tegenwoordig gesteld wordt, wordt uitsluitend voltrokken door de priester en wel voor zover deze de persoon van Christus vertegenwoordigt, en niet voorzover hij de persoon van de gelovigen vertegenwoordigt. Maar door het goddelijk slachtoffer op het altaar te plaatsen biedt de priester het als offerande aan God de Vader aan tot verheerlijking van de Allerheiligste Drievuldigheid en tot nut voor heel de Kerk. Aan deze offerande, in de beperkte zin van dat woord, nemen de gelovigen op hun wijze en om een tweevoudige reden deel, namelijk omdat zij het offer niet slechts door de handen van de priester, maar ook in zekere mate tezamen met hem {556} opdragen, en door die deelname wordt ook de offerande van de kant van het volk tot de liturgische eredienst teruggebracht.

Dat de gelovigen het offer door de handen van de priester opdragen, blijkt uit het feit, dat de bedienaar van het altaar handelt in de persoon van Christus als Hoofd, dat in naam van al de ledematen offert. Daarom zegt men terecht, dat heel de Kerk door Christus de opdracht van het slachtoffer volbrengt. Dat het volk tezamen met de priester offert, wordt niet gezegd, omdat de ledematen van de Kerk op dezelfde wijze als de priester zelf de zichtbare liturgische handeling voltrekken - dit komt alleen toe aan de priester, die daartoe door God is aangewezen - maar omdat het zijn eigen wensen van lofprijzing, van smeking, van uitboeting en van dankzegging verenigt met de wensen en de intentie van de priester, ja van de Hogepriester zelf, met de bedoeling, dat zij bij de opdracht zelf van het slachtoffer ook door middel van de uitwendige rituele handeling van de priester aan God de Vader worden aangeboden. Immers, de uitwendige ritus van het offer moet uiteraard de inwendige eredienst zichtbaar maken. Welnu, het offer van de nieuwe wet betekent die hoogste verering, waarmee de hoofdofferaar zelf, namelijk Christus, en met Hem en door Hem al Zijn mystieke ledematen op passende wijze eer brengen aan God.

Met grote vreugde hebben wij vernomen, dat deze leer, bijzonder in de laatste tijd, vanwege de door velen krachtiger beoefende studie van de liturgische wetenschap, in het haar toekomend licht geplaatst is. Maar van de andere kant kunnen wij de overdrijvingen en de verdraaiingen van de waarheid, die met de echte lessen van de Kerk niet overeenstemmen, niet anders dan ten zeerste betreuren.

Sommigen keuren namelijk de misoffers, die privé buiten aanwezigheid van het volk worden opgedragen, geheel en al af, alsof dat een afdwaling is van de oorspronkelijke vorm van offeren. Ook zijn er die beweren, dat de priesters het goddelijk offer niet terzelfder tijd op verschillende altaren kunnen opdragen, omdat zij op die manier de gemeente uit elkaar halen en de eenheid er van in gevaar brengen. Eveneens zijn er, die zover gaan te beweren, dat het volk het offer moet bevestigen en ratificeren, opdat het zijn kracht en uitwerking zou hebben.

{557} Ten onrechte doet men daarbij een beroep op het sociaal karakter van het eucharistisch offer. Immers, zo dikwijls de priester vernieuwt, wat de goddelijke Verlosser in het laatste avondmaal verrichtte, wordt werkelijk het offer voltrokken, en dat offer heeft altijd en overal, en ook noodzakelijkerwijze en krachtens zijn eigen aard, een publieke en sociale functie, in zoverre namelijk degene, die het opdraagt, handelt in naam van Christus en van de gelovigen, waarvan de goddelijke Verlosser het Hoofd is, en in zoverre hij het aan God opdraagt voor de heilige katholieke Kerk en voor de levenden en de overledenen. Missale Romanum, Canon MissaeMissale Romanum, Canon Missae En dit is ongetwijfeld het geval, hetzij de gelovigen aanwezig zijn (het is onze wens en wij bevelen het aan, dat zij er in zeer groot getal en met de grootste godsvrucht bij tegenwoordig zijn), hetzij zij niet aanwezig zijn, want het wordt volstrekt niet vereist, dat het volk ratificeert wat de priester verricht heeft.

Ofschoon het dus uit wat wij daar juist uiteenzetten, duidelijk blijkt, dat het offer in naam van Christus en de Kerk geldig wordt opgedragen en dat het eucharistisch offer niet van zijn vruchten, ook sociale, wordt beroofd, ook al wordt het zonder enige misdienaar door de priester gecelebreerd, willen wij toch vanwege de waardigheid van dit hoogheilig mysterie en dringen wij er op aan - wat onze Moeder de Kerk overigens altijd heeft voorgeschreven -, dat geen priester het altaar bestijgt, of er moet een misdienaar zijn om hem te dienen en te antwoorden overeenkomstig canon 813. Codex Iuris Canonici (1917), (813)[2620|(813)]

Om echter te maken, dat de offerande, waardoor de gelovigen bij dit offer het goddelijk slachtoffer aan de hemelse Vader opdragen, haar volle uitwerking verkrijgt, moeten zij er nog iets bijvoegen, zij moeten namelijk zichzelf als een slachtoffer opdragen.

Deze opoffering blijft niet beperkt tot het liturgisch offer. De Prins van de apostelen verlangt immers, dat wij, om het feit zelf dat wij als levende stenen op Christus worden gebouwd, als "een heilig priesterschap geestelijke offers kunnen brengen, welgevallig aan God door Jezus Christus". 1 Pt. 2, 5[b:1 Pt. 2, 5] En de apostel Paulus spoort de christenen zonder enig onderscheid in tijd met deze woorden aan: "Derhalve, ik bezweer u, uw lichamen aan te bieden als een levende offerande, heilig en welgevallig aan God, als een redelijke {558} eredienst uwerzijds." Rom. 12, 1[b:Rom. 12, 1] Maar toch, vooral als de gelovigen zich met zulk een godsvrucht en aandacht met de liturgische handeling verenigen, dat van hen in werkelijkheid gezegd kan worden: "Wier geloof en godsvrucht u bekend zijn" Missale Romanum, Canon MissaeMissale Romanum, Canon Missae, kan het niet anders, of ieders geloof zal met groter levendigheid door de liefde werken, de godsvrucht zal sterker en vuriger worden, en ieder in het bijzonder en allen tezamen zullen zij zich wijden aan de bevordering van Gods eer, en zullen zij, vol vurig verlangen zich volkomen gelijkvormig te maken aan Jezus Christus, die de hevigste smarten geleden heeft, zich met de Hogepriester en door Hem als een geestelijk offer opdragen.

Dat leren ons ook de vermaningen, die de bisschop, in naam van de Kerk, tot de bedienaren van het altaar richt op de dag van hun wijding: "Geeft u rekenschap van hetgeen gij doet, volgt na waar gij mee omgaat, in zoverre namelijk dat gij, bij de viering van het mysterie van de dood van de Heer, er voor zorgt, uw ledematen geheel te doen afsterven aan de ondeugden en begeerlijkheden." De ordinatione presbyteri[2695] En bijna een zelfde aansporing wordt in de heilige liturgische boeken gericht tot de christenen, die tot het altaar naderen om aan de heilige geheimen deel te nemen: "Moge op dit altaar aanwezig zijn de eredienst van de onschuld; moge daar de hoogmoed geslachtofferd, de gramschap vernietigd, de ontucht en alle zinnenlust gedood worden; moge daar in plaats van de tortelduiven het offer van de kuisheid, in plaats van de jonge duiven het offer van de onschuld gebracht worden." De altaris consecrationis, Prefatie[2695] Als wij dus bij het altaar staan, dan moeten wij onze ziel zo omvormen, dat alles, wat zonde is, radicaal in haar wordt gedood en dat alles, wat door Christus het bovennatuurlijk leven voortbrengt, krachtig wordt hersteld en versterkt, en dat wij aldus tezamen met het goddelijk slachtoffer een offer worden, dat aan de eeuwige Vader welgevallig is.

Het heilige voornemen hiertoe tracht de Kerk zo goed zij kan tot werkelijkheid te maken door haar liturgische voorschriften. Hierop doelen niet alleen de lessen, de homilieën en de andere toespraken van de gewijde bedienaren, en heel de kring van de mysteries, die ons in de loop van het jaar ter overweging worden voorgehouden, maar ook de gewaden, de heilige riten en heel het uitwendig apparaat daarvan. Dat alles heeft {559} tot strekking, "te doen denken aan de grootheid van zulk een verheven offer, de geest van de gelovigen door deze zichtbare tekenen van eer bied en godsvrucht op te wekken tot de beschouwing van de hoogverheven dingen, die in dit offer verborgen liggen." Sessio XXII - Doctrina de sanctissimo Missae sacrificio, 9[694|9]

Al de bestanddelen van de Liturgie hebben dus tot bedoeling, dat onze ziel door middel van het geheim van het kruis het beeld van de goddelijke Verlosser in zich zal weergeven, volgens het woord van de Apostel van de heidenen: "Met Christus ben ik gekruisigd. Ik zelf leef niet meer, maar Christus leeft in mij." Gal. 2, 19-20[b:Gal. 2, 19-20] Daardoor worden wij tezamen met Christus als een slachtoffer tot meerdere eer van de eeuwige Vader.

Hierop moeten dus de gelovigen hun aandacht vestigen en hiertoe hun geest verheffen, als zij het goddelijk slachtoffer in het eucharistisch offer opdragen. Zoals immers de H. Augustinus schrijft, is ons mysterie op de tafel des Heren gelegd 272[880], d.w.z. Christus de Heer zelf, in zover Hij Hoofd is en symbool van de vereniging, waardoor wij het lichaam van Christus zijn 1 Kor. 12, 27[b:1 Kor. 12, 27] en ledematen van Zijn lichaam. Ef. 5, 30[b:Ef. 5, 30] De H. Robertus Bellarminus leert in overeenstemming met de gedachte van de Leraar van Hippo, dat in het offer van het altaar het algemeen offer wordt aangeduid, waardoor het gehele mystieke Lichaam van Christus, d.w.z. heel de gemeenschap van de verlosten, aan God wordt opgedragen door Christus de Hogepriester. II, cap. 8[1927] Welnu, als dat zo is, dan kan men geen betere, geen juistere gevolgtrekking maken, dan dat wij allen tezamen met ons Hoofd, dat voor ons geleden heeft, ook onszelf aan de eeuwige Vader opofferen. In het altaarsacrament immers wordt, volgens dezelfde Augustinus, aan de Kerk getoond, dat in de zaak, die zij offert, ook zij zelf geofferd wordt. lib. X, cap. 6.[857]

Laten de christenen dus de waardigheid beschouwen, waartoe het heilig bad van het doopsel hen verheven heeft, en laten zij er zich niet mee tevreden stellen, aan het eucharistisch offer deel te nemen met die algemene intentie, die de ledematen van Christus en de kinderen van de Kerk betaamt, maar laten zij, volgens de geest van de heilige Liturgie, uit eigen vrije beweging zeer nauw verbonden met de Hogepriester en Zijn bedienaar op aarde, zich op een bijzondere wijze met Hem verenigen op het ogenblik van de consecratie van het goddelijk slachtoffer en dat tezamen met Hem aanbieden, wanneer die plechtige woorden worden uitgesproken: "Door Hem en met Hem en in Hem is aan U, God almachtige Vader, in de eenheid met de Heilige Geest, alle eer en glorie door alle eeuwen der eeuwen" Missale Romanum, Canon MissaeMissale Romanum, Canon Missae, waarop het volk antwoordt: "Amen." Laten de christenen ook niet vergeten, zichzelf, hun zorgen, hun lijden, hun benauwdheden, hun ellenden en noden tegelijk met hun gekruisigd Hoofd op te dragen.

Lof verdienen derhalve degenen, die met het doel, de deelname aan het eucharistisch offer voor de gelovigen gemakkelijker en vruchtbaarder te maken, hun best doen om het volk op een praktische manier het Romeinse misboek in handen te geven, en wel zo, dat de gelovigen, tezamen verenigd met de priester, met dezelfde woorden als hij en met dezelfde gevoelens van de Kerk meebidden. Eveneens zijn degenen te prijzen, die er naar streven de Liturgie, ook uitwendig, te maken tot een heilige handeling, waaraan al de aanwezigen daadwerkelijk deelnemen. Dit kan op meer dan één wijze gebeuren, namelijk doordat geheel het volk overeenkomstig de rituele regels in goede orde op de woorden van de priester antwoordt, ofwel gezangen uitvoert, die bij de verschillende delen van het offer passen, of beide doet, ofwel tenslotte in de plechtige Mis afwisselend op de gebeden van de bedienaar van Jezus Christus antwoordt en tevens meezingt met de liturgische gezangen.

Evenwel, deze manieren om aan het offer deel te nemen zijn dan alleen te prijzen en aan te bevelen, als zij nauwkeurig gehoorzamen aan de voorschriften van de Kerk en de regels van de heilige riten. Zij doelen er voornamelijk op, de godsvrucht van de christenen en hun innige vereniging met Christus en Zijn zichtbare bedienaar te onderhouden en een opwekking te zijn van die innerlijke gevoelens en gesteltenissen, waardoor onze ziel zich gelijkvormig moet maken aan de Hogepriester van het Nieuwe Verbond. Ofschoon zij, ook op uitwendige wijze, te kennen geven, dat het offer uiteraard, namelijk als voltrokken door de Middelaar tussen God en de mensen 1 Tim. 2, 5[b:1 Tim. 2, 5], voor een werk van heel het mystieke {561} Lichaam van Christus moet gehouden worden, zijn zij niettemin volstrekt niet noodzakelijk om het openbare en algemene karakter daarvan te verwezenlijken. Bovendien, de "gedialogeerde" Mis mag niet de plaats gaan innemen van de plechtige H. Mis, die, ook als zij alleen in de tegenwoordigheid van de gewijde bedienaren geschiedt, om de grootsheid van de riten en de pracht van de ceremonies haar bijzondere waardigheid bezit. Toch wordt de luister en plechtigheid daarvan ten zeerste vergroot, als er, gelijk de Kerk dat wenst, een grote en godvruchtige menigte bij tegenwoordig is.

Eveneens moet men opmerken, dat zij de perken van de waarheid en van het gezond verstand te buiten gaan, die, meegesleept door valse meningen aan al die omstandigheden zulk een waarde toekennen, dat zij niet aarzelen te beweren, dat door het nalaten daarvan de heilige handeling het haar gestelde doel niet kan bereiken.

Niet weinige gelovigen immers kunnen het Romeins missaal, ook al is het in de volkstaal bewerkt, niet gebruiken; evenmin zijn allen in staat de liturgische riten en formulieren naar behoren te begrijpen. De aanleg, het karakter en de geestelijke gesteltenis van de mensen zijn zo variërend en ongelijk, dat niet allen een zelfde indruk krijgen en zich gelijkelijk kunnen laten leiden door gebeden of gezangen en heilige handelingen, die gezamenlijk worden verricht. Bovendien, de behoeften en de neigingen van de zielen zijn niet bij allen dezelfde en blijven ook bij de afzonderlijke personen niet altijd dezelfde. Wie echter zou daarom zo bevooroordeeld zijn om te beweren, dat zoveel Christenen niet kunnen deelnemen aan het eucharistisch offer en de vruchten er van niet kunnen genieten? Zulke mensen kunnen dat zeker op een andere manier, die voor sommigen gemakkelijker uitvalt, bijvoorbeeld door de mysteries van Jezus Christus godvruchtig te overwegen of door het verrichten van andere godvruchtige oefeningen en van andere gebeden die, hoewel in vorm van de heilige riten verschillend, er toch door haar natuur bij passen.

Wij sporen u derhalve aan, eerbiedwaardige broeders, om ieder in uw diocees of kerkelijk ambtsgebied de wijze en methode om het volk aan de liturgische handeling te doen deelnemen te regelen en in te richten volgens de regels vastgesteld door het missaal, en volgens de voorschriften van de Congregatie van de Riten en het kerkelijk wetboek, opdat alles {562} met passende orde en netheid geschiedt en niet iedereen, ook al is hij priester, naar eigen willekeur de kerken als het ware voor proefnemingen kan gebruiken. Hiertoe verlangen wij ook, dat, zoals er reeds een commissie bestaat voor de bescherming van kerkelijke muziek en kunst, in ieder bisdom ook een commissie wordt opgericht ter bevordering van het liturgisch apostolaat, opdat onder uw waakzame zorg alles nauwkeurig geschiedt overeenkomstig de voorschriften van de Apostolische Stoel.

In de religieuze communiteiten echter moet alles, wat door de eigen constituties hieromtrent is vastgesteld, zorgvuldig onderhouden worden en mogen geen nieuwigheden worden ingevoerd zonder voorafgaande goedkeuring van de kant van de oversten.

Hoezeer nu ook de uiterlijke vormen en bijkomstigheden van de deelname van het christenvolk aan het eucharistisch offer en de overige liturgische handelingen verschillend kunnen zijn, altijd moet men er met grote ijver naar streven, dat de ziel van de aanwezigen zich zo nauw mogelijk met de goddelijke Verlosser verenigt en dat haar leven zich met een dagelijks groter heiligheid verrijkt en de eer van de hemelse Vader dagelijks vermeerderd wordt.

1. De communie van de gelovigen behoort niet tot de integriteit van het Misoffer.
Het heilig offer van het altaar wordt besloten door de communie, de deelname aan het goddelijk offermaal. Maar, zoals allen weten, voor de integriteit van dat offer wordt alleen vereist, dat de priester het hemels voedsel nuttigt, niet echter, dat ook het volk - wat overigens ten zeerste te wensen is - tot de heilige tafel nadert.

Het lijkt ons goed, hieromtrent de opmerkingen te herhalen van onze voorganger Benedictus XIV op de definities van het concilie van Trente[d:21]. "Het eerste, wat voor ons valt op te maken, is, dat het bij geen enkel gelovige mag opkomen, dat de stille Missen, waarin alleen de priester de Eucharistie nuttigt, daarom de waarde van het ware, volmaakte en volledige door Christus de Heer ingestelde onbloedige offer verliezen en dus voor ongeoorloofd moeten gehouden worden. Ook is het de {563} gelovigen niet onbekend, of althans zij kunnen gemakkelijk daaromtrent onderwezen worden, dat het heilig concilie van Trente[d:21], steunend op de leer van de onafgebroken overlevering van de Kerk, het daarmee strijdige nieuwe en valse gevoelen van Luther veroordeeld heeft." Certiores effecti, (1)[2738|(1)] "Als iemand zegt, dat de Missen, waarbij alleen de priester sacramenteel communiceert, ongeoorloofd zijn en daarom moeten worden afgeschaft, hij zij in de ban." Sessio XXII - Doctrina de sanctissimo Missae sacrificio, 21[694|21]

Van de weg van de waarheid dwalen dus zij af, die weigeren te celebreren, dan alleen als het christenvolk tot de heilige tafel nadert. Nog meer zij, die ter verdediging van de absolute noodzakelijkheid, dat de gelovigen tezamen met de priester zich met de eucharistische spijze voeden, valselijk beweren, dat men hier niet te doen heeft met een offer zonder meer, maar met een offer en een maaltijd van broederlijke gemeenschap, en die daarom van de gezamenlijk ontvangen heilige Communie bijna het hoogtepunt van heel de viering maken.

Immers, het moet nog eens met alle nadruk worden opgemerkt: het eucharistisch offer bestaat wezenlijk uit de onbloedige offering van het goddelijk slachtoffer, die op mystieke wijze blijkt uit de scheiding van de heilige gedaanten en uit de aanbieding daarvan aan de eeuwige Vader. De heilige Communie behoort tot de integriteit van het offer en tot de deelname er aan door het nuttigen van het heilig Sacrament; en terwijl deze communie voor de offerende priester volstrekt noodzakelijk is, is zij voor de gelovigen slechts zeer sterk aan te bevelen.

2. Aanbeveling van de geestelijke communie en nog meer van de veelvuldige werkelijke communie.
Gelijk nu de Kerk als leermeesteres van de waarheid uit alle macht de gaafheid van het katholiek geloof tracht te verdedigen, zo spoort zij als zorgvolle moeder van haar kinderen dezen ten krachtigste aan om met ijver en dikwijls zich aan deze grootste weldaad van onze godsdienst deelachtig te maken.

Op de eerste plaats verlangt zij, dat de christenen - bijzonder wanneer zij niet gemakkelijk de eucharistische spijze werkelijk kunnen nuttigen - die tenminste door hun verlangen nuttigen, zo namelijk dat zij na een krachtige opwekking van geloof, met een eerbiedig en nederig hart, zich geheel verlaten op de wil van de goddelijke Verlosser en zich in zo vurige liefde als mogelijk is met Hem verenigen.

{564} Maar dat is haar niet genoeg. Omdat wij immers, zoals boven gezegd is, door middel van het gastmaal van het brood van de engelen aan het offer ook deelachtig kunnen worden door de "sacramentele" communie, daarom herhaalt onze moeder de Kerk, "opdat wij de vrucht van de verlossing" meer daadwerkelijk "in ons gedurig mogen ontwaren" Collecta Festi Corp. Christi.[7845], voor al haar kinderen en voor elk daarvan in het bijzonder de uitnodiging van Christus de Heer: "Neemt en eet Doet dit tot Mijn gedachtenis." 1 Kor. 11, 24[b:1 Kor. 11, 24] Wat dit punt aangaat, heeft de kerkvergadering van Trente[d:21] zich als het ware tot echo gemaakt van de verlangens van Jezus Christus en Zijn vlekkeloze Bruid en er ten krachtigste toe aangespoord, "dat in elke heilige Mis de daarbij tegenwoordige gelovigen niet slechts op geestelijke wijze maar ook door het sacramenteel ontvangen van de Eucharistie zouden communiceren, opdat de vrucht van dit heilig offer hun daardoor in rijker overvloed ten deel zou vallen." Sessio XXII - Doctrina de sanctissimo Missae sacrificio, 19[694|19]

3. Geprezen wordt de communie met in dezelfde Mis geconsacreerde hosties, wat echter geen vereiste is. Ja onze voorganger Benedictus XIV, z.g., prijst, om meer en helderder te laten zien, dat de gelovigen door het ontvangen van de Eucharistie deel hebben aan het goddelijk offer zelf, de godsvrucht van hen, die, als zij bij het offer tegenwoordig zijn, niet alleen verlangen zich met de goddelijke spijze te voeden, maar die bij voorkeur zich verlangen te spijzigen met hosties, die in datzelfde offer zijn geconsacreerd; toch heeft men, zoals hijzelf verklaart, waarlijk en werkelijk deel aan het offer, ook al gaat het over eucharistisch brood, waarvan de consecratie reeds vroeger geldig heeft plaats gehad. Hij schrijft namelijk als volgt: "En ofschoon naast hen, aan wie door de celebrerende priester onder de Mis zelf een gedeelte van het door hem opgedragen slachtoffer wordt gegeven, ook zij aan het offer deelnemen, aan wie de priester de Eucharistie uitreikt, die men naar gewoonte bewaart, heeft de Kerk toch nooit verboden en verbiedt zij ook nu niet, dat door de priester wordt voldaan aan de godsvrucht en het gerechtvaardigd verzoek van hen, die bij de heilige Mis tegenwoordig zijn en vragen om te worden toegelaten tot deelname aan hetzelfde offer, dat zij eveneens opdragen op de wijze, waarop dat hun kan toekomen. Ja zij keurt dat goed en zij verlangt, dat dit niet wordt nagelaten, en zij zou de priesters berispen, door wier schuld en nalatigheid die deelname aan de gelovigen zou geweigerd worden." Certiores effecti, (3)[2738|(3)]

4. Krachtige aansporing tot ijveren voor de veelvuldige communie.
God geve echter, dat allen spontaan en gaarne beantwoorden aan deze zorgvolle uitnodigingen {565} van de Kerk; God geve, dat de gelovigen zelfs dagelijks, als zij kunnen, aan het goddelijk offer deelhebben niet slechts op geestelijke wijze, maar ook door de sacra­mentele communie, door het nuttigen van het lichaam van Jezus Christus, dat voor allen aan de eeuwige Vader is opgeofferd. Wekt in de harten van hen, die aan uw zorgen zijn toevertrouwd, eerbiedwaardige broeders, een hevige en bijna onverzadigbare honger naar Jezus Christus op. Mogen op uw lerend woord de altaren omstuwd worden door kinderen en jonge mensen, die zich zelf, hun onschuld en hun geestdrift aan de goddelijke Verlosser offeren. Mogen daar in dichte rijen de gehuwden komen om, gevoed aan de heilige tafel, daaraan de kracht te ontlenen om de hun toevertrouwde kinderen in de gevoelens van Jezus Christus en tot liefde voor Hem op te voeden. Mogen daarheen de arbeiders worden uitgenodigd om de krachtige en nooit ontbrekende spijs te kunnen ontvangen, die hun krachten herstelt en die voor hun vermoeienissen het eeuwig loon in de hemel bereidt. Roept in één woord alle mensen van iedere stand en dwingt ze binnen te gaan Lc. 14, 23[b:Lc. 14, 23], want dit is het brood van het leven, waaraan allen behoefte hebben. Alleen de Kerk van Jezus Christus bezit dit brood om de wensen en verlangens van onze zielen te bevredigen, om ze allerinnigst met Jezus Christus te verenigen, opdat zij ten slotte daardoor "één lichaam" 1 Kor. 10, 17[b:1 Kor. 10, 17] worden, en opdat allen, die aan dezelfde hemelse tafel aanzitten om door het breken van het éne brood het ge­neesmiddel van de onsterfelijkheid te nuttigen hfd. XX, 2[853|+68], broeders onder elkander worden.

5. Het volk communicere na de communie van de priester; er kunnen echter redenen zijn om voor of na de Mis de heilige Communie uit te reiken.
Het is verder zeer nuttig - wat de Liturgie trouwens bepaalt -, dat het volk tot de heilige Communie nadert, nadat de priester de goddelijke spijze van het altaar genuttigd heeft. Bovendien, zoals wij bo­ven schreven, verdienen zij lof, die, als zij de heilige Mis bijwonen, hosties ontvangen, welke bij hetzelfde offer zijn geconsacreerd, zodat werkelijk bewaarheid wordt, "dat wij allen, die door de deelname aan deze offerdis het allerheiligst lichaam en bloed van Uw Zoon zullen nuttigen, van de volheid der hemelse zegeningen en genade vervuld worden." Canon Missae[7845]

Evenwel, het ontbreekt soms niet aan redenen - en zij zijn ook niet zeldzaam - om het eucharistisch brood ofwel onmiddellijk voor ofwel na het heilig Misoffer uit {566} te reiken, en om, ook als de heilige Communie plaats heeft onmiddellijk nadat de priester zich met het hemels voedsel heeft gespijzigd, het toch te doen met reeds vroeger geconsacreerde hosties. Ook in deze omstandigheden - wij hebben er boven al aan herinnerd - neemt het volk op regelmatige wijze deel aan het eucharistisch Offer en kan het niet zelden gemakkelijker tot de tafel van het eeuwig leven naderen. Als nu echter de Kerk, met haar moederlijke toegevendheid, haar best doet om aan de geestelijke behoefte van haar kinderen tegemoet te komen, dan moeten deze niettemin van hun kant al, wat de Liturgie aanraadt, niet gemakkelijk gering achten en, zo dikwijls er geen aannemelijke reden voor het tegendeel is, moeten zij alles doen om de levende eenheid van het mystieke Lichaam aan het altaar helderder aan het licht te doen treden.

6. Ernstig wordt de dankzegging na de heilige Communie aanbevolen, ook na het einde van de Mis.
De heilige handeling, die door bijzondere liturgische normen geregeld wordt, ontslaat, als zij ten einde is, hem, die het hemels voedsel genuttigd heeft, volstrekt niet van de dankzegging. Integendeel, het is ten zeerste betamelijk, dat hij na het eucharistisch voedsel ontvangen te hebben en na het einde van de openbare rituele handelingen zich in zichzelf terugtrekt en, innig verenigd met de goddelijke Meester, met Hem, al naargelang de omstandigheden het toelaten, een zoet en vruchtbaar gesprek heeft. Van de rechte weg van de waarheid wijken dus zij af, die zich meer vasthechten aan een woord dan aan de zin en verzekeren en leren, dat men na de heilige Mis zulk een dankzegging niet moet voortzetten, vooreerst, omdat het offer van het altaar op zich al een dankzegging is, maar vervolgens ook, omdat dit behoort tot ieders private, persoonlijke godsvrucht en niet tot het nut van de gemeenschap.

Maar integendeel, de natuur zelf van het sacrament vordert, dat het ontvangen er van de christenen overvloedige vruchten van heiligheid bezorgt. Zeker, de publieke bijeenkomst van de gemeenschap wordt ontbonden, maar de afzonderlijke personen, met Christus verenigd, mogen in hun hart het loflied niet onderbreken, en moeten "zonder ophouden voor alles dank betuigen aan God en de Vader, in de naam van Jezus Christus onze Heer". Ef. 5, 20[b:Ef. 5, 20]. Ook de heilige Liturgie van het eucharistisch Offer spoort ons hiertoe aan, als zij ons {567} met deze woorden laat bidden: "Geef, smeken wij, dat wij altijd in dankzegging blijven Missale Romanum, Postcommunio...Missale Romanum, Postcommunio Dominicae infra Oct. Ascens. en nooit ophouden U te prijzen." Missale Romanum, Postcommunio...Missale Romanum, Postcommunio Dominicae I post Pentec. Bijgevolg, als men altijd dank moet brengen aan God en nooit mag ophouden Hem te prijzen, wie zou dan de Kerk durven laken of afkeuren, dat zij haar priesters Codex Iuris Canonici (1917), (810)[2620|(810)] en de gelovigen aanraadt, na de heilige Communie ten minste enige tijd met de goddelijke Verlosser te spreken, en dat zij in haar liturgische boeken geschikte gebeden heeft ingelast, met aflaten verrijkt, waarmee de gewijde bedienaren voor de heilige handeling en het nuttigen van de goddelijke spijze zich passend kunnen voorbereiden of daarna aan God hun dank kunnen betuigen? De heilige Liturgie verstikt de intieme gevoelens van de afzonderlijke christenen niet. Verre van daar. Zij bevordert die integendeel en vuurt hen aan om zich gelijk te maken aan Jezus Christus en zich door Hem tot de hemelse Vader te laten leiden. Daarom eist zij zelf, dat wie van de heilige altaarspijze geproefd heeft aan God de verschuldigde dank brengt. Het is de goddelijke Verlosser aangenaam, naar onze gebeden te luisteren, met open hart tot ons te spreken en ons in Zijn brandend Hart een toevluchtsoord te bieden.

Ja zelfs, zulke persoonlijke daden zijn volstrekt noodzakelijk om te maken, dat wij allen overvloediger genieten van de bovennatuurlijke gaven, waaraan de Eucharistie rijk is, en die gaven, zoveel wij vermogen, ook op anderen overstorten, opdat Christus de Heer in alle zielen de volheid van Zijn werking bereikt.

Waarom dus, eerbiedwaardige broeders, zouden wij degenen niet prijzen, die na het ontvangen van het eucharistisch voedsel en ook na de officiële wegzending van de bijeenkomst van de gelovigen in innige vertrouwelijkheid tezamen blijven met de goddelijke Verlosser, niet alleen om een verkwikkend onderhoud met Hem te hebben, maar ook om Hem te danken en naar behoren te prijzen en vooral om Hem hulp te vragen ten einde uit hun ziel alles te verwijderen, wat de uitwerking van het sacrament zou verhinderen, en van hun kant alles te doen, wat de krachtdadige {568} werking van Jezus Christus zou kunnen bevorderen? Wij sporen hen aan, hiervan bijzonder veel werk te maken, zowel door de gemaakte voornemens ten uitvoer te brengen en de christelijke deugden te beoefenen als door voor hun noodwendigheden aan te wenden wat zij met koninklijke vrijgevigheid hebben ontvangen. Ongetwijfeld spreekt de schrijver van het gulden boekje "Over de navolging van Christus[1063]" overeenkomstig de voorschriften en de geest van de Liturgie, als hij aan hem, die tot de heilige tafel genaderd is, de volgende raad geeft: "Blijf in afzondering en geniet uw God; gij bezit immers Hem, die de ganse wereld u niet kan ontnemen." Lib. IV, cap. 12[1063]

Wij allen derhalve, zo nauw met Christus verbonden, trachten ons als het ware in Zijn allerheiligste ziel in te dompelen en verenigen ons met Hem om te delen in die akten, waarmee Hij in een aangename en welgevallige hulde de verheven Drie-eenheid aanbidt; in de akten, waarmee Hij aan de eeuwige Vader de hoogste lof en dank brengt, die een echo vormen van het lied van hemel en aarde: "Zegent alle gij werken van de Heer de Heer" Dan. 3, 57[b:Dan. 3, 57]; in de akten eindelijk, waarmee wij, tezamen met Hem, de hulp van de hemel af smeken op het ogenblik, dat het gunstigst is om in de naam van Christus hulp te vragen en te verkrijgen Joh. 16, 23[b:Joh. 16, 23], en vooral waarmee wij ons zelf als offer schenken en opdragen met de woorden: "Maak ons zelf tot een eeuwige offerande voor U." Missale Rom., Secreta Missae...Missale Rom., Secreta Missae SS. Trinit.

De goddelijke Verlosser herhaalt voortdurend Zijn dringende uitnodiging: "Blijft in Mij." Joh. 15, 4[b:Joh. 15, 4] Door het sacrament van de Eucharistie blijft Christus in ons en wij in Christus; en zoals Christus, door in ons te blijven, leeft en werkt, zo moeten ook wij, door in Christus te blijven, leven en werken door Hem.

1. Theologische grondslag
{569} Het eucharistisch voedsel bevat, zoals allen weten, "waarlijk, wezenlijk en zelfstandig het lichaam en bloed tegelijk met de ziel en de godheid van onze Heer Jezus Christus". Sessio XIII - Decretum de SS. Eucharistia, 17[679|17] Het is dus volstrekt geen wonder, dat de Kerk van de eerste tijden af Christus' lichaam onder de gedaante van brood heeft aanbeden. Dit blijkt juist uit al de riten van het verheven offer, waardoor aan de bedienaren van de heilige geheimen wordt voorgeschreven, geknield of diep gebogen het allerheiligst Sacrament te aanbidden.

De heilige Concilies leren, dat aan de Kerk van haar eerste tijd af is overgeleverd om "met één en dezelfde aanbidding God het vleesgeworden Woord en Zijn eigen vlees" te eren. Sessio VIII - Canones, (9)[902|(9)] can. 8[960] Sessio XIII - Decretum de SS. Eucharistia, 22[679|22] Auctorem fidei - Errores Synodi Pisoriensis, (59)[808|(59)] En de H. Augustinus verzekert: "Niemand echter eet dit vlees zonder het vooraf aanbeden te hebben", en voegt er bij, dat wij door die aanbidding niet alleen niet zondigen, maar dat wij zondigen door niet te aanbidden. Ps. 98, 9[838]

2. Historische ontwikkeling.
Uit deze leerbeginselen is de eucharistische eredienst van aanbidding, onderscheiden van het offer, ontstaan en geleidelijk ontwikkeld. Het bewaren van de heilige gedaanten voor de zieken en voor allen, die in stervensgevaar zouden raken, leidde tot het loffelijk gebruik, dit goddelijk voedsel, bewaard in de kerken, te aanbidden. Deze eredienst van aanbidding steunt op een krachtige en stevige grondslag. De Eucharistie immers is offer én sacrament. Dit laatste verschilt van de andere sacramenten hierdoor, dat het niet alleen genade voortbrengt, maar dat het de Bewerker van de genade zelf duurzaam bevat. Als daarom de Kerk ons beveelt, Christus, verborgen onder de eucharistische gedaanten, te aanbidden en van Hem de bovennatuurlijke en de aardse gaven te vragen, die wij onophoudelijk nodig hebben, dan toont zij daardoor het levendige geloof, waardoor zij haar goddelijke Bruidegom tegenwoordig gelooft onder die gedaanten, dan betuigt zij Hem haar dankbaarheid en geniet zij van Zijn innige vertrouwelijkheid.

Van die verering echter voerde de Kerk met verloop van tijd verscheiden vormen in, dagelijks schoner en vruchtbaarder, zoals bijvoorbeeld godvruchtige, ook dagelijkse bezoeken bij het goddelijk tabernakel, de zegen met het Allerheiligste {570}, plechtige processies door steden en dorpen, vooral bij gelegenheid van eucharistische congressen[d:29], openbare aanbiddingen met uitstelling van het heilig Sacrament. Deze openbare aanbiddingen worden nu eens voor korte tijd gehouden, dan weer voor gehele uren en zelfs voor veertig uren. Op sommige plaatsen worden zij het gehele jaar door om de beurt in de afzonderlijke kerken gehouden; elders bij dag en bij nacht voortgezet door religieuze genootschappen en daaraan nemen niet zelden ook gewone gelovigen deel.

3. Goedkeuring en aanbeveling door de Kerk.
Deze oefeningen van godsvrucht hebben buitengewoon veel bijgedragen tot het geloof en het bovennatuurlijke leven van de hier op aarde strijdende Kerk; zij is daardoor in zekere mate een echo van de zegevierende Kerk, die voortdurend het loflied doet opstijgen tot God en tot het Lam, "dat gedood is". Openb. 5, 12[b:Openb. 5, 12] Openb. 7, 10[b:Openb. 7, 10] Daarom heeft de Kerk deze godvruchtige oefeningen, die in de loop van de eeuwen zich overal ter wereld hebben verbreid, niet alleen goedgekeurd, maar ze als het ware tot de hare gemaakt en ze door haar gezag aanbevolen. Sessio XIII - Decretum de SS. Eucharistia, 9-11[679|9-11] Zij komen voort uit de geest van de heilige Liturgie en dragen daarom, als zij geschieden met passende luister, met het geloof en de godsvrucht, die krachtens de heilige riten en de voor schriften van de Kerk gevorderd worden, ongetwijfeld zeer veel bij tot het leiden van een liturgisch leven.

4. Geen verwarring tussen de historische, de eucharistische en de verheerlijkte Christus.
Men mag ook niet zeggen, dat door deze eucharistische eredienst een onjuiste verwarring ontstaat tussen de historische Christus, zoals men zegt, die eens op aarde heeft geleefd, en de in het heilig Sacrament des altaars tegenwoordige Christus, en de Christus, die glorievol zegeviert in de hemel en uitdeler is van alle genaden. Men moet integendeel verzekeren, dat de gelovigen op deze wijze een plechtige getuigenis afleggen voor het geloof van de Kerk, waardoor geloofd wordt, dat het goddelijk Woord en de Zoon van de Maagd Maria, die op het kruis geleden heeft, die in de Eucharistie verborgen tegenwoordig is, en die heerst in het verblijf van de hemel, één en dezelfde is. Zo zegt de H. Johannes Chrysostomus: "Wanneer gij het (lichaam van Christus) voor u ziet, zeg dan tot uzelf: door dat lichaam ben ik niet meer stof en as, niet meer een gevangene maar een vrije. Daarom hoop ik {571} de hemel te bezitten en de goederen, die zich daar bevinden: het onsterfelijk leven, het erfdeel van de engelen, het gezelschap van Christus. Dat lichaam, met de nagels doorboord, door de geselslagen verscheurd, is geen buit geweest van de dood. Dat is het lichaam, dat met bloed over dekt met de lans doorstoken werd, dat twee heilzame bronnen voor de wereld heeft doen ontspringen, de een van bloed, de ander van water. Dat lichaam gaf Hij ons te bezitten en te eten, een bewijs van Zijn intense liefde." XXIV, 4[1661]

5. De zegen met het heilig Sacrament tot slot van godvruchtige oefeningen wordt geprezen.
Een geheel bijzondere lof verdient het gebruik om vele oefeningen van godsvrucht, die bij het christenvolk in zwang zijn, te sluiten met de zegen met de Eucharistie. Het is iets zeer goeds en rijk aan vruchten, als de priester voor de gebogen hoofden van de christenmenigte het brood van de engelen ten hemel heft, het in de vorm van een kruis heen en weer beweegt en daarbij de hemelse Vader bidt, Zijn ogen goedgunstig te richten op Zijn Zoon, die uit liefde voor ons gekruisigd is, en omwille van Hem en door Hem, die onze verlosser en broeder heeft willen zijn, Zijn hemelse gaven uit te storten over hen, die door het reine bloed van het Lam zijn vrijgekocht. 1 Pt. 1, 19[b:1 Pt. 1, 19]

6. Aanbevolen wordt, dat de kerken geopend zijn voor hen die het heilig Sacrament bezoeken.
Zorgt er dus met uw gewone vurige ijver voor, eerbiedwaardige broeders, dat de kerken, die door het geloof en de godsvrucht van de christelijke volken in de loop van de eeuwen gebouwd zijn als een altijddurende hymne van lof voor de almachtige God en als een waardig verblijf voor onze Verlosser, verscholen onder de eucharistische gedaante, geopend zijn voor een altijd talrijker schaar van gelovigen opdat zij, verzameld aan de voeten van onze Zaligmaker, naar Zijn liefdevolle uitnodiging luisteren: "Komt allen tot Mij, die belast en beladen zijt, en Ik zal u verkwikken." Mt. 11, 28[b:Mt. 11, 28] Laten de kerken huizen van God zijn, waar allen, die ze binnentreden om weldaden af te smeken, zich mogen verheugen, alles verkregen te hebben Vgl. Missale Romanum, Coll....Vgl. Missale Romanum, Coll. In Missa Ded. Eccl., en hemelse troost mogen ontvangen.

Zo alleen kan bereikt worden, dat heel het gezin van de mensheid eindelijk door herstel van de orde vrede zal vinden en een van geest en hart het lied van hoop en liefde zal zingen: "Goede Herder {572}, waarachtig brood, Jezus ontferm U over ons. Voed ons, bescherm ons, doe ons de goederen aanschouwen in het land van de levenden." Missale Romanum, Sequentie...Missale Romanum, Sequentie Lauda Sion in Festo Ssmi Corporis Christi

1. Theologische grondslag.
Het ideaal van het christelijk leven bestaat in een zeer nauwe en voortdurende vereniging van een ieder met God. Daarom wordt de eredienst, die de Kerk aan de eeuwige God brengt en die vooral steunt op het eucharistisch offer en het gebruik van de sacramenten, zo geregeld en samengesteld, dat hij, door middel van het goddelijk officie, de uren van de dag, de weken en heel de loop van het jaar omvat en alle tijden en de verschillende omstandigheden van het menselijk leven raakt.

De goddelijke Meester heeft bevolen: "Men moet altijd bidden en het niet opgeven." Lc. 18, 1[b:Lc. 18, 1] In trouwe gehoorzaamheid aan deze vermaning houdt de Kerk dan ook nooit op te bidden en spoort zij ons aan met de woorden van de Apostel van de heidenen: "Laten wij door Hem (Jezus) een altijddurend offer van lof brengen aan God." Hebr. 13, 15[b:Hebr. 13, 15]

2. Historische ontwikkeling.
Het publiek en collectief gebed, door allen tezamen tot God gericht, had in de oudste tijd alleen plaats op bepaalde dagen en bepaalde uren. Men bad echter niet alleen in openbare bijeenkomsten, maar ook in de particuliere huizen en soms tezamen met buren en vrienden. Spoedig echter werd het in verscheiden delen van de christelijke wereld gewoonte, bijzondere tijden voor het gebed te bestemmen, zoals bijvoorbeeld het laatste uur van de dag, als de avond valt en het licht wordt aangestoken, of het eerste uur, als de nacht ten einde gaat, namelijk na het hanengekraai en tegen het opgaan van de zon. Andere ogenblikken van de dag worden als meer geschikt voor het bidden aangegeven in de Heilige Schrift of volgens de traditionele gewoonte van de Hebreeën en het gebruik van het dagelijks leven. Volgens de Handelingen van de apostelen waren de leerlingen van Jezus Christus tezamen in gebed op het derde uur, toen "allen vervuld werden met de Heilige Geest". Hand. 2, 1-15[b:Hand. 2, 1-15] {573} De Prins der apostelen begaf zich, alvorens voedsel te gebruiken, "naar het dakterras om te bidden tegen het zesde uur". Hand. 10, 9[b:Hand. 10, 9] Verder, Petrus en Johannes "gingen op naar de tempel tegen het negende uur, het uur van het gebed" Hand. 3, 1[b:Hand. 3, 1] en "Paulus en Silas waren te middernacht aan het bidden en zongen de lof van God". Hand. 16, 25[b:Hand. 16, 25]

Deze verschillende gebeden worden, vooral op initiatief en door toedoen van de monniken en asceten, met verloop van tijd dagelijks meer vervolmaakt en langzamerhand door het gezag van de Kerk in het liturgisch gebruik opgenomen.

3. Het goddelijk officie is het gebed van het mystiek Lichaam, van Lichaam en Hoofd
Wat wij "het goddelijk officie" noemen is dus het gebed van het mystieke Lichaam van Jezus Christus. Het wordt in naam van alle christenen en ten bate van hen tot God gericht, want het wordt verricht door de priesters en de andere bedienaren van de Kerk en door de leden van de religieuze orden, die daartoe door de bepaling van de Kerk zelf zijn afgevaardigd.

De aard en de waarde, die dit lofgebed moet hebben, maakt men op uit de woorden, welke de Kerk aanraadt te bidden voor het begin van de getijden. Zij schrijft namelijk voor, het "waardig, met aandacht en met godsvrucht" te bidden.

Het Woord Gods, dat de menselijke natuur aannam, heeft in dit aardse ballingsoord de hymne gebracht, die gedurende heel de eeuwigheid in het hemels verblijf wordt gezongen. Het verenigt met zich heel de mensengemeenschap en maakt die tot gezellin bij het zingen van dit loflied. "Wat wij naar behoren zullen bidden, weten wij niet", zo moeten wij nederig bekennen, "maar de Geest zelf bidt voor ons door onuitsprekelijke verzuchtingen." Rom. 8, 26[b:Rom. 8, 26] En ook Christus bidt door middel van Zijn Geest in ons tot de Vader. "God zou aan de mensen geen kostbaarder gave kunnen schenken... Jezus bidt voor ons als onze priester, Hij bidt in ons als ons Hoofd, Hij wordt door ons aangeroepen als onze God. Laten wij dus èn onze eigen stem in Hem èn Zijn stem in ons herkennen... Hij wordt aangeroepen als God, Hij bidt als slaaf; daar de Schepper, hier een schepsel, in zover Hij een {574} veranderlijke natuur aanneemt zonder te veranderen en van ons met Hem één mens maakt: Hoofd en Lichaam." 85, nr. 1[838]

4. Men moet zo bidden, dat de geest één is met de mond.
Aan die hoge waardigheid van het gebed van de Kerk moet van onze kant een zeer volmaakte godsvrucht beantwoorden. De stem van hem, die bidt, herhaalt de liederen, die onder ingeving van de Heilige Geest geschreven zijn en die de volmaakte grootheid van God verkondigen en verheffen. Maar dan moet die stem door de innerlijke ontroering van onze geest ook zo begeleid worden, dat wij diezelfde gevoelens tot de onze maken om ons ten hemel te verheffen, om de heilige Drievuldigheid te aanbidden en haar de verschuldigde lof en dank te brengen. "Laten wij zo psalmodiëren, dat onze geest één is met onze stem." c. 19[934|+405] Het gaat dus niet alleen om een reciteren of om een zingen, dat, al is het volgens de regels van de muzikale kunst en van de heilige riten volmaakt, toch alleen maar de oren bereikt, maar het gaat vooral om de verheffing van onze geest en ons gemoed tot God, om onszelf en al onze handelingen in vereniging met Jezus Christus geheel en al aan Hem te wijden.

Daarvan hangt zeker voor een niet gering deel de uitwerking van onze smeekgebeden af. Als deze niet gericht worden tot het mensgeworden Woord zelf, dan worden zij besloten met de woorden: "Door onze Heer Jezus Christus", die, als middelaar tussen God en ons, Zijn verheerlijkte wonden aan de hemelse Vader vertoont, "altijd levend om voor ons ten beste te spreken". Hebr. 7, 25[b:Hebr. 7, 25]

5. Voortreffelijkheid van de psalmen.
De psalmen vormen, zoals allen weten, het hoofdbestanddeel van het goddelijk officie. Zij omvatten heel de loop van de dag en geven daaraan een stemming en luister van heiligheid. Cassiodorus zegt heel mooi van de psalmen, zoals zij in zijn tijd over het goddelijk officie waren verdeeld: "Zij maken door de blijde morgenzang de komende dag tot een gunstige dag; zij heiligen voor ons het eerste uur van de dag; zij wijden voor ons het derde uur; zij verblijden het zesde uur bij het breken van het brood; zij kondigen voor ons bij het negende uur het einde van het vasten aan; zij besluiten het einde van de dag; zij verhinderen, dat onze geest bij het naderen van de nacht verduisterd wordt." Praefatio; ut legitur in ed. P.L. 70, 10. Nonnulli tamen censent partem huius dictionis non esse Cassiodoro tribuendam.[2259]

{575} Zij roepen waarheden in de geest, door God aan het uitverkoren volk geopenbaard, nu eens schrikaanjagende, dan weer van zoetheid overvloeiende waarheden. Zij wekken opnieuw en verlevendigen de hoop op de beloofde Bevrijder, welke eens werd onderhouden door het zingen er van aan de huiselijke haard en in de weidse heerlijkheid van de tempel; zij stellen in wondervol licht de profetisch verkondigde glorie van Jezus Christus en Zijn opperste en eeuwige macht, vervolgens Zijn komst in dit aardse ballingsoord en Zijn zelfontlediging, Zijn koninklijke waardigheid en Zijn priesterlijke macht, en eindelijk Zijn vruchtbare arbeid en het vergieten van Zijn bloed voor onze verlossing. Zij vertolken eveneens de vreugde van onze ziel, haar droefheid, haar hoop, haar vrees, het zich geheel verlaten op God en de wederliefde tot Hem, en onze mystieke vlucht naar de goddelijke woontenten.

"De psalmodie is de zegening van het volk, de lot voor God, de lofzang van de menigte, het juichen van allen, de spraak van het heelal, de stem van de Kerk, de luidklinkende belijdenis van het geloof, de volle toewijding aan het gezag, de vreugdeuiting van de vrijheid, de kreet van de vrolijkheid, de echo van de blijdschap." 1, n.9[1761]

6. De vespers voor de leken aanbevolen tot heiliging van de zondag.
Oudtijds waren de gelovigen in groter getal bij dit getijdengebed tegenwoordig, maar dit is langzamerhand in onbruik geraakt, en, zoals wij daarjuist zeiden, thans is het bidden er van alleen plicht voor de geestelijkheid en de leden van de religieuze orden. Naar strikt recht is dus hieromtrent aan de stand van de leken niets voorgeschreven. Maar het is ten zeerste te wensen, dat dezen daadwerkelijk door zingen of reciteren deelnemen aan de vespers, die op feestdagen in ieders eigen parochie plaats hebben. Wij sporen u en uw gelovigen krachtig aan, eerbiedwaardige broeders, deze vrome gewoonte niet in onbruik te laten geraken en, waar dat geschied is, ze naar vermogen weer te herstellen. Dat zal ongetwijfeld heilzame vruchten opleveren, als de vespers niet alleen waardig en mooi worden gehouden, maar ook zo, dat zij op verschillende wijzen voor de godsvrucht van de gelovigen aantrekkelijk zijn. De godsdienstige viering van de feestdagen, die op bijzondere wijze aan God gewijd en geheiligd moeten worden, moet in het openbare en particuliere leven ongeschonden bewaard blijven. Dit geldt op de eerste plaats voor de Zondag, die de apostelen, door de Heilige Geest {576} onderwezen, in de plaats van de Sabbat hebben gesteld. Aan de Joden was het gebod gegeven: "Zes dagen zult gij werken, maar de zevende dag is een Sabbat, een dag van rust aan de Heer gewijd; wie op deze dag arbeid verricht moet sterven." Ex. 31, 15[b:Ex. 31, 15] Maar hoe zouden dan de christenen, die op de feestdagen slafelijk werk verrichten en die gedurende de rust van die dagen zich niet wijden aan godsvrucht en godsdienst doch zich op onmatige wijze overgeven aan wereldse genietingen, de geestelijke dood niet vrezen? De Zondag en de feestdagen moeten dus gewijd worden aan de oefeningen van godsdienst, waardoor God vereerd wordt en de ziel met hemelse spijs gevoed. En nu is het wel waar, dat de Kerk de gelovigen slechts twee dingen beveelt: onthouding van slafelijk werk en het bijwonen van het eucharistisch offer, en geen enkel gebod geeft omtrent een avondgodsdienstoefening. Maar toch beveelt zij met aandrang nog iets meer aan en verlangt zij dat. Trouwens, dit andere wordt gevorderd door de voor allen dringende noodzakelijkheid om God genadig te stemmen en Zijn weldaden te verkrijgen. Ons hart is vol droefheid, als wij zien, hoe het christenvolk in onze tegenwoordige tijd de helft van de feestdagen, namelijk het gedeelte na de middag, doorbrengt. De openbare theaters en openbare spelen zijn overdruk bezocht, terwijl de kerken minder bezocht zijn dan passend is. En toch, het is beslist nodig, dat allen de kerken bezoeken om daar onderwezen te worden in de waarheid van het katholiek geloof, om de lof van God te zingen, om van de priester de zegen met het heilig Sacrament te ontvangen en tegen de wederwaardigheden van dit leven met hemelse hulp gesterkt te worden. Laat allen naar vermogen leren, de formulieren te onthouden, die in de gebeden van de vespertijd gezongen worden, en trachten inde betekenis daarvan door te dringen. Onder de invloed van die gezangen zullen zij ondervinden, wat de H. Augustinus van zichzelf verzekert: "Hoe weende ik onder de hymnen en gezangen, diep bewogen door de lieflijke zang van Uw Kerk. Die geluiden stroomden in mijn oren en de waarheid druppelde in mijn hart; een warm gevoel van godsvrucht kwam aldus bij mij op; mijn tranen stroomden en dat deed mij goed." lib. IX, cap. 6[850]

1. De herinnering aan de mysteries van Christus geschiedt, opdat wij het leven van Christus leven
{577} Gedurende heel de loop van het jaar beweegt de viering van het eucharistisch offer evenals het getijdengebed zich bij voorkeur rondom de persoon van Jezus Christus. Daarbij wordt alles zo ordelijk en harmonisch ingericht, dat onze Verlosser in de mysteries van Zijn vernedering, van de verlossing en van Zijn triomf bij beide een overheersende plaats inneemt.

Door die mysteries van Jezus Christus in het geheugen terug te roepen bedoelt de Liturgie, alle gelovigen daaraan zo te doen deelnemen, dat het goddelijk Hoofd van het mystiek Lichaam in elk van de ledematen in de volheid van Zijn heiligheid leeft. De zielen van de christenen moeten als altaren zijn, waarop de verschillende fasen van het offer, dat de Hogepriester opdraagt, de een na de ander zich op zekere wijze herhalen, namelijk de smarten en de tranen, die de zonden afwissen en uitboeten; het gebed tot God, dat tot de hemel opstijgt; de overgave en als het ware het offeren van zichzelf, met bereidvaardig, edelmoedig en vurig hart verricht, en ten slotte de innige vereniging, waardoor wij ons en het onze geheel op God verlaten en in Hem rusten, "want het kort begrip van de godsdienst bestaat hierin: degene na te volgen, die men vereert". lib. VIII, cap. 17[857]

2. De verschillende liturgische tijden helpen op hun wijze tot het verwerkelijken hiervan.
Geheel in de lijn van de wijzen waarop en van de redenen waarom de Liturgie ons op de vastgestelde tijden het leven van Jezus Christus ter overweging voorhoudt, laat de Kerk ons de voorbeelden zien, die wij moeten navolgen, en wijst zij ons de schatten van heiligheid aan, die wij tot ons eigendom moeten maken. Want hetgeen men met de mond zingt, moet men met de geest geloven, en hetgeen men met de geest gelooft, moet men in de praktijk van het particuliere en openbare leven doorvoeren.

Inderdaad, gedurende de Advent wekt zij in ons het bewustzijn van de zonden, die wij het ongeluk hadden te begaan, en spoort zij ons aan, ons onder beteugeling van onze begeerten en vrijwillige verstervingen door godvruchtige overwegingen in onszelf terug te trekken en ons te laten bewegen door dat levendige verlangen om terug te keren tot God, de enige, die ons door Zijn genade van de vlek van de zonden en van haar noodlottige gevolgen kan bevrijden.

Op de geboortedag van de Verlosser schijnt zij ons als het ware terug te voeren naar de grot van Bethlehem om daar te leren, hoe nodig het voor ons {578} is, herboren te worden en ons radicaal te hervormen, wat alleen mogelijk is, door ons innig en vitaal te verenigen met het mensgeworden Woord van God en deel te hebben aan Zijn goddelijke natuur, waartoe wij verheven zijn.

Door het feest van 's Heren verschijning herinnert zij ons aan de roeping van de heidenen tot het christelijk geloof en dan wil zij, dat wij God dagelijks voor zulk een grote weldaad danken, met offervaardig geloof naar de levende en ware God verlangen, de bovennatuurlijke dingen met godsvrucht en diepe kennis vatten, stilzwijgen en overdenking liefhebben om des te gemakkelijker de hemelse gaven te beschouwen en te verwerven.

Op de dagen van de voorvasten (Septuagesima) en de vasten (Quadragesima) vermenigvuldigt onze Moeder de Kerk haar pogingen om te maken, dat ieder van ons zijn ellende aandachtig beschouwt en zich daadwerkelijk aanspoort tot verbetering van leven, tot meer dan gewone verafschuwing en uitdelging van zijn zonden door bidden en boeten; want het voortdurend gebed en de boetvaardigheid verkrijgen ons de goddelijke hulp, zonder welke al onze moeite vergeefs en vruchteloos is.

In de heilige tijd, waarin het vreselijk lijden van Jezus Christus ons door de Liturgie voor ogen wordt gesteld, nodigt de Kerk ons naar Calvarië om de bloedige voetsporen van de goddelijke Verlosser te drukken, om tegelijk met Hem gewillig het kruis te dragen, om in ons binnenste Zijn gevoelens van uitboeting en verzoening te weerspiegelen en allen met Hem te sterven.

Gedurende het Paasfeest, de herinnering aan de overwinning van Christus, wordt onze ziel met innerlijke blijdschap overstroomd, en moeten wij er wel aan denken, dat ook wij tegelijk met de Verlosser moeten verrijzen uit een koud en traag leven tot een vuriger en heiliger leven, door ons ten volle en met edelmoedigheid aan God te geven en deze ellendige aarde te vergeten om alleen naar de hemel te verlangen: "Zo gij dan met Christus verrezen zijt, zoekt dan ook naar wat hierboven is weest bedacht op wat daarboven is." Kol. 3, 1-2[b:Kol. 3, 1-2]

In de tijd van Pinksteren ten slotte spoort de Kerk ons door haar voorschriften en haar werk aan, ons leerzaam te gedragen tegenover de werking van de Heilige Geest, die onze harten {579} verlangt te ontsteken in goddelijke liefde, opdat wij dagelijks met groter ijver vorderingen maken in de deugd en aldus heilig zijn, gelijk Christus de Heer en Zijn Vader, die in de hemel is, heilig zijn.

Men moet het liturgisch jaar dus beschouwen als een prachtige lofzang, die het gezin van de christenen door Jezus, onze blijvende Middelaar, richt tot de hemelse Vader. Maar het vraagt van ons ook een ijverig en welgeordend streven om onze goddelijke Verlosser dagelijks meer en meer te kennen en te loven, alsmede een edelmoedig en krachtig pogen en een onvermoeid oefenen om Zijn mysteries na te volgen, om Zijn lijdensweg bereidwillig op te gaan en zo ten slotte te delen in Zijn glorie en Zijn eeuwige zaligheid.

3. Door de historische Christus tot de verheerlijkte Christus.
Uit al, wat wij tot hiertoe uiteengezet hebben, blijkt duidelijk, eerwaarde broeders, hoever sommige hedendaagse schrijvers van de oorspronkelijke en ware opvatting van de Liturgie afwijken. Misleid door een schijn van hogere mystiek, durven zij beweren, dat men niet moet letten op de historische Christus, maar op de "pneumatische of verheerlijkte" Christus. Zij schrikken daarbij niet terug voor de verzekering, dat er in het godvruchtig leven van de christenen een zekere verandering is ingevoerd, waardoor Christus als het ware is onttroond, doordat men namelijk de verheerlijkte Christus, die leeft en heerst in de eeuwen der eeuwen en die zetelt aan de rechterhand van de Vader, heeft verborgen en in Zijn plaats de Christus van het leven hier op aarde is gaan stellen. Sommigen gaan daarom zelfs zo ver, dat zij de voorstellingen van de goddelijke Verlosser, zoals Hij lijdt op het kruis, uit de kerken verwijderd zouden willen zien.

Maar deze valse verzinsels staan lijnrecht tegenover de gezonde traditionele leer. "Gij gelooft in de Christus, geboren in het vlees," aldus de H. Augustinus, "en gij zult vinden de Christus, geboren uit God, God bij God." 123, n. 2[838] De heilige Liturgie stelt ons de gehele Christus voor ogen in al de toestanden van Zijn leven, d.w.z. de Christus, die het Woord is van de eeuwige Vader; die uit de maagdelijke Moeder van God geboren wordt; {580} die ons de waarheid leert, zieken geneest, bedroefden vertroost; die lijdt en sterft; die vervolgens zegeviert over de dood en verrijst; die heerst in de glorie van de hemel en ons de Geest, de Helper zendt; die ten slotte voor altijd leeft in Zijn Kerk: "Jezus Christus is dezelfde; gisteren en heden en in eeuwigheid." Hebr. 13, 8[b:Hebr. 13, 8] Bovendien, de Liturgie stelt ons Christus voor niet alleen als een voorbeeld om na te volgen, maar ook als een leermeester om gaarne naar te luisteren, als een herder om te volgen, als middelaar ter zaligheid, als beginsel van onze heiligheid en als mystiek Hoofd, waarvan wij de ledematen zijn, die leven van Zijn leven.

4. Lofspraak op het geheim van het kruis.
En omdat Zijn bitter lijden het voornaamste mysterie vormt, waar ons heil uit voortkomt, is het volgens de eisen van het katholiek geloof, dat mysterie in het helderste licht te plaatsen. Het is immers als het ware het middelpunt van de eredienst, daar het eucharistisch offer het dagelijks opnieuw voorstelt en hernieuwt en daar alle sacramenten in zeer nauw verband staan met het kruis. Summa Theologiae Tertia Pars q. 49[t:III q. 49 + q. 62, a. 5]

5. Door de kring van de mysteries blijft Christus in de Kerk, want de mysteries van Christus zijn oorzaken van heil, toonbeelden van volmaaktheid, bronnen van genade door de verdiensten van de Zaligmaker.
Het liturgisch jaar, dat door de godsvrucht van de Kerk gevoed en begeleid wordt, is dus niet een koude en niets uitwerkende voorstelling van gebeurtenissen, die tot het verleden behoren, of een simpele of loutere herinnering aan dingen uit een vroegere tijd. Het is veeleer Christus zelf, die in Zijn Kerk altijd blijft leven; die de weg van Zijn onmetelijke barmhartigheid vervolgt, welke Hij in dit sterfelijk leven, toen Hij al weldoende rondging Hand. 10, 38[b:Hand. 10, 38], begonnen is, met de liefdevolle bedoeling, de zielen van de mensen in contact te brengen met Zijn mysteries en door deze in zekere zin te doen leven. Die mysteries blijven ongetwijfeld voortdurend tegenwoordig en krachtdadig, niet op de vage en nevelachtige wijze, waarvan sommige nieuwere schrijvers oppervlakkig spreken, maar op die, welke de katholieke leer ons mededeelt. Immers, volgens het gevoelen van de leraren van de Kerk zijn die mysteries tegelijk heerlijke voorbeelden van christelijke volmaaktheid en tegelijk bronnen van goddelijke genade door de verdiensten en voorbeden van Christus en duren zij met hun uitwerking in ons voort, daar zij alle, elk overeenkomstig zijn aard, op hun wijze oorzaak van ons heil zijn. Daar komt nog iets bij. Terwijl onze liefdevolle Moeder de Kerk ons de mysteries van onze Verlosser {581} ter beschouwing voorstelt, smeekt zij door haar gebeden de genaden af, die voor haar kinderen nodig zijn om door de kracht van Christus zo sterk mogelijk van de geest van die mysteries doordrongen te worden. Door Zijn inwerking en kracht kunnen wij met medewerking van onze wil ons de levenskracht eigen maken, zoals de takken uit de boom en de ledematen uit het hoofd, en kunnen wij ons langzamerhand door krachtige inspanning omvormen "tot de mannenmaat van de volmaakte Christus." Ef. 4, 13[b:Ef. 4, 13]

1. De heiligen worden herdacht, opdat wij ons over hun verdiensten verheugen, door hun voorbeelden worden aange­vuurd en hun bescherming ondervinden.
In de loop van het liturgisch jaar worden niet alleen de mysteries van Jezus Christus, maar ook de feesten van de heiligen gevierd. Al gaat het hierbij over iets van lagere en ondergeschikte rang, de Kerk doet toch op die feesten haar best om de gelovigen voorbeelden van heiligheid voor ogen te stellen, met het doel dat zij, door die voorbeelden aangespoord, zich sieren met de deugden van de goddelijke Verlosser zelf.

Immers, wij moeten navolgers zijn van de heiligen, in wier deugden juist de deugd van Jezus Christus op verscheiden wijze uitschittert, zoals zij zelf het zijn geweest van Hem. In de een namelijk straalde de ijver als apostel, in de ander leefde de moed van onze helden tot het vergieten van hun bloed toe. In de een schitterde de trouwe waakzaamheid, waarmee zij naar de komst van de goddelijke Verlosser uitzagen, in de ander blonk de reine glans van de maagdelijke ziel en kwam de bescheiden innemendheid van de christelijke nederigheid uit. In allen eindelijk gloeide de vurigste liefde jegens God en jegens de naaste. Al deze sieraden van heiligheid stelt de Liturgie ons voor ogen om ze tot ons nut te beschouwen en om, "te worden aangevuurd door het voorbeeld van hen, over wier verdiensten wij ons verheugen". Missale Romanum, Collecra III...Missale Romanum, Collecra III Missae pro plur. Martyres extra Tempus Paschalae Wij moeten dus "de eenvoud in de onschuld bewaren, de eendracht in de liefde, de bescheidenheid in de nederigheid, de nauwgezetheid in het beheer, de waakzaamheid in het helpen van lijdenden, het medelijden in de zorg voor de armen, de standvastigheid in de verdediging van de waarheid, de rechtvaardigheid in het strenge {582} handhaven van de tucht, opdat er niets in ons ontbreekt van de deugden, die ons ten voorbeeld zijn gesteld. Dat immers zijn de voetsporen, die de heiligen bij hun vertrek naar het vaderland ons hebben achtergelaten, opdat wij, door hun schreden te volgen, ook tot hun vreugden zouden komen". subd. 70 in solemn. omnium Sanct.[1394] En opdat ook onze zintuigen een heilzame indruk zouden krijgen, wil de Kerk, dat in onze kerken de beelden van de heiligen staan uitgesteld, altijd echter met ditzelfde doel, namelijk dat "wij de deugden navolgen van hen, wier beelden wij vereren". Missale Rom., Collecta,...Missale Rom., Collecta, Missae S. Joan. Damascen.

Er is nog een andere beweegreden, waarom het christenvolk de heiligen vereert, namelijk om hun hulp in te roepen en "opgebeurd te worden door de bescherming van hen, die wij met vreugde prijzen". II[3268] Daaruit valt gemakkelijk op te maken, waarom de heilige Liturgie ons zeer veel gebedsformulieren biedt om de bescherming van de heiligen in te roepen.

2. Boven alle anderen moet de H. Maagd worden vereerd.
Onder de heiligen echter wordt op een meer vooraanstaande wijze vereerd de Moeder Gods, de Maagd Maria. Haar leven immers is om het haar door God toevertrouwde ambt zeer nauw ingevlochten in de mysteries van Jezus Christus en niemand zeker heeft van meer nabij en met rijker uitwerking de voetstappen van het vleesgeworden Woord gedrukt; niemand verheugt zich over grotere gunst en macht bij het allerheiligst Hart van de Zoon van God en daardoor bij de hemelse Vader. Zij is heiliger dan de Cherubijnen en Serafijnen en geniet een onvergetelijk grotere glorie boven al de andere hemelbewoners. Want zij is "vol van genade" Lc. 1, 28[b:Lc. 1, 28]; zij is de Moeder Gods en heeft ons door haar gelukkig moederschap de Verlosser geschonken. Wijl zij dus is "de Moeder van barmhartigheid, ons leven, onze zoetheid, onze hoop", laten wij allen tot haar roepen, "zuchtend en wenend in dit dal van tranen" Salve ReginaSalve Regina, en onszelf en al het onze met vertrouwen onder haar bescherming stellen. Zij is onze Moeder geworden, toen de goddelijke Verlosser het offer van Zichzelf opdroeg en daarom zijn wij, ook op die titel, haar kinderen. Zij leert ons alle deugden; zij reikt ons haar Zoon en tegelijk met Hem {583} alle hulp, die wij nodig hebben, want God heeft gewild, "dat wij alles zouden hebben door Maria". 7[1071]

3. Door de heiligen en door de H. Maagd Maria tot Christus; door Christus tot de Vader en de Allerheiligste Drieëenheid.
Laten wij langs deze weg van de Liturgie, die zich ieder jaar opnieuw voor ons opent, onder de heiligende werking van de Kerk, gesterkt door de hulp en de voorbeelden van de heiligen, bovenal van de onbevlekte Maagd Maria "met een oprecht hart, in volle geloofsovertuiging, onze harten door besprenkeling gezuiverd van een slecht geweten, ons lichaam door rein water gewassen" Hebr. 10, 22[b:Hebr. 10, 22], toetreden tot "de Hogepriester" Hebr. 10, 21[b:Hebr. 10, 21] om met Hem te leven en één van gevoelen te zijn en door Hem te kunnen doordringen "in het binnenste achter het voorhangsel" Rom. 6, 19[b:Rom. 6, 19] en daar de hemelse Vader door alle eeuwigheid te eren.

Dit is het wezen en de reden van bestaan van de heilige Liturgie. Zij heeft betrekking op het offer, op de sacramenten, op het brengen van lof aan God; zij doelt op de vereniging van onze zielen met Christus en op de heiliging van onze zielen door de goddelijke Verlosser, opdat Christus wordt geëerd en door Hem en in. Hem de Allerheiligste Drie-eenheid: "Eer aan de Vader en de Zoon en de Heilige Geest."

Om de dwalingen en de verdraaiingen van de waarheid, die wij boven besproken hebben, gemakkelijker van de Kerk verwijderd te houden en te maken, dat de gelovigen, door veiliger richtlijnen geleid, het liturgisch apostolaat met rijker vrucht kunnen uitoefenen. achten wij het praktisch, eerbiedwaardige broeders, een en ander hierbij te voegen om de behandelde leer toe te passen.

1. Die oefeningen van godsvrucht schaden de liturgische geest niet.
Bij de behandeling van de echte en zuivere godsvrucht hebben wij verzekerd, dat er tussen de Liturgie en de andere oefeningen van godsvrucht, mits deze goed geregeld zijn en naar een juist doel streven, geen waar contrast kan bestaan, ja zelfs, dat er sommige oefeningen van godsvrucht zijn, die de Kerk aan de geestelijkheid en de religieuzen ten sterkste aanbeveelt.

2. Aanbeveling van de meditatie, het gewetensonderzoek, de geestelijke afzondering, het bezoek aan het heilig Sacrament, de godsvrucht tot Maria.
{584} Welnu, wij willen, dat ook het christenvolk niet vreemd blijft aan deze oefeningen. Het zijn - om slechts de voornaamste aan te stippen - de meditatie, het zorgvuldig gewetensonderzoek, de geestelijke afzonderingen, ingesteld ter overweging van de eeuwige waarheden, het godvruchtig bezoek bij het heilig Sacrament en de bijzondere gebeden ter ere van de heilige Maagd Maria, waaronder, zoals allen weten, het rozenkransgebed uitmunt. 125[2620]

Aan deze veelvuldige vormen van godsvrucht kan de inspiratie en de werking van de Heilige Geest onmogelijk vreemd zijn. Zij streven er immers alle naar - al is het op verschillende manieren -,onze zielen op God te richten, ze van zonden te zuiveren, ze op te wekken tot het verkrijgen van de deugd, in één woord, ze met groot nut te prikkelen tot ijverige toeleg op echte godsvrucht, want zij gewennen onze zielen aan het overwegen van de eeuwige waarheden en maken ze meer geschikt om de mysteries van Christus' goddelijke en menselijke natuur te beschouwen. Bovendien, doordat zij bij de gelovigen het geestelijk leven krachtiger voeden, leiden zij dezen er toe, met groter vrucht deel te nemen aan de openbare godsdienstige handelingen, en houden zij hen af van het gevaar, dat de liturgische gebeden gaan neerkomen op een ijdel ritualisme.

3. Afkeuring van degenen, die de eucharistische devotie, de Mariadevotie en de veelvuldige biecht geringschatten.
Houdt dus niet op, eerbiedwaardige broeders, overeenkomstig uw herderlijke ijver dergelijke oefeningen van godsvrucht aan te bevelen en te bevorderen; zonder twijfel zullen daaruit voor het u toevertrouwde volk heilzame vruchten volgen. Staat vooral niet toe - waar sommigen, ofwel misleid door een vals ideaal van liturgische vernieuwing ofwel onder de lichtzinnige bewering, dat uitsluitend de liturgische riten uitwerking en waardigheid bezitten, zich openlijk vóór verklaren -, dat de kerken gedurende de niet voor openbare godsdienstoefeningen bestemde uren gesloten blijven, zoals in sommige streken reeds het geval is; dat de aanbidding van het Allerheiligste en het godvruchtig bezoek aan het tabernakel verwaarloosd worden; dat de biecht wordt afgeraden; dat de godsvrucht tot de maagdelijke Moeder van God, welke volgens het gevoelen van heiligen een teken van voorbeschikking is, vooral bij de jeugd zo wordt achtergesteld, dat zij langzamerhand gaat verflauwen {585} en wegkwijnen. Zulke handelwijzen zijn giftige, voor de christelijke godsvrucht ten zeerste schadelijke vruchten, die groeien aan de aangestoken takken van een overigens gezonde boom. Zij moeten dus weggesnoeid worden, opdat het levenssap van de boom slechts zoetsmakende, beste vruchten kan voeden.

Omdat echter de meningen aangaande de veelvuldige biecht, die door sommigen openlijk verkondigd worden, geheel in strijd zijn met de geest van Christus en van Zijn onbevlekte Bruid en werkelijk noodlottig zijn voor het geestelijk leven, herinneren wij aan wat wij hierover met droefheid in het hart in de encycliek Mystici Corporis Christi[433] Mystici Corporis Christi, 43[433|43] geschreven hebben, en dringen wij er opnieuw met alle kracht op aan, dat gij wat wij daar in hoogernstige bewoordingen uiteengezet hebben, aan uw kudden en vooral aan de kandidaten voor het priesterschap en de jonge geestelijkheid ter ernstige overweging en ter leerzame beoefening voorhoudt.

4. Recollectie en retraite ook aan leken aanbevolen.
Werkt er verder met bijzondere ijver voor, dat zoveel mogelijk mensen deelnemen aan de maandelijkse recollectie en aan de geestelijke oefeningen, die ter ontwikkeling van het godvruchtig leven gedurende vastgestelde dagen gehouden worden. Dit geldt niet alleen voor de geestelijkheid, maar ook voor de leken, en onder dezen vooral voor hen, die in godsdienstige broederschappen of in de gelederen van de Katholiek Actie zijn opgenomen. Zoals wij boven reeds gezegd hebben, zijn dergelijke geestelijke oefeningen zeer nuttig, ja zelfs noodzakelijk om de echte godsvrucht in de zielen te doen indruppelen en ze tot zulk een heilig leven te vormen, dat zij uit de heilige Liturgie krachtiger werkende en vruchtbaarder voordelen kunnen winnen.

Wat nu de verschillende methoden betreft, volgens welke deze geestelijke oefeningen gewoonlijk gehouden worden, zij het allen bekend en duidelijk, dat er in de Kerk op aarde, evenals in die van de hemel, vele woningen zijn Joh. 14, 2[b:Joh. 14, 2] en dat de ascese geen monopolie van een of ander kan zijn. Het is de ene Geest, die echter "waait waar Hij wil" Joh. 3, 8[b:Joh. 3, 8] en door verscheiden gaven en langs verscheiden wegen de door Hem verlichte zielen tot het verkrijgen van de heiligheid richt. De vrijheid van die zielen en de bovennatuurlijke werking van de Heilige Geest in die zielen moet een onschendbaar heilige zaak zijn, die niemand op welke titel ook mag storen of met voeten treden.

{586} Eén ding is echter duidelijk, namelijk dat de geestelijke oefeningen volgens de methode van de H. Ignatius om de bewonderenswaardige uitwerking er van door onze voorgangers ten volle zijn goedgekeurd en zeer sterk aanbevolen. Ook wij hebben ze om dezelfde reden goedgekeurd en aanbevolen, wat wij op het ogenblik gaarne herhalen.

5. De wegen van de Heilige Geest zijn verschillend; het enige criterium is de verering van God en het heil van de zielen.
Het is echter volstrekt noodzakelijk, dat die inspiratie om bepaalde oefeningen van godsvrucht te verrichten komt van de Vader der lichten, van wie iedere goede gift en iedere volmaakte gave neer daalt. Jak. 1, 17[b:Jak. 1, 17] Een teken daarvan zal het zeker zijn, als deze oefeningen tot uitwerking hebben, dat de goddelijke eredienst dagelijks meer bemind en bevorderd wordt en dat de christenen door vuriger verlangen gedreven worden tot waardig gebruik van de heilige sacramenten en tot de verplichte eerbied voor de verering van alle heilige zaken. Als zij daarentegen een hinder vormen voor de beginselen en regels van de goddelijke eredienst of die in de weg staan en er mee in botsing komen, dan moet men het voor zeker houden, dat zij niet door juiste gedachten worden geregeld en niet door verstandige ijver worden geleid.

6. Tridua, novenen, Meimaand, maand van het H. Hart en kruisweg worden geprezen
Er zijn verder nog andere oefeningen van godsvrucht, die weliswaar naar strikt recht niet tot de heilige Liturgie behoren, maar toch een bijzonder belang en bijzondere waardigheid hebben, zodat zij enigermate beschouwd worden als opgenomen in de liturgische orde en door deze Apostolische Stoel alsook door de bisschoppen herhaaldelijk zijn goedgekeurd en geprezen. Hieronder worden gerekend de gebeden, die men gedurende de Meimaand naar gewoonte verricht ter ere van de maagdelijke Moeder van God of gedurende de maand Juni ter ere van het H. Hart van Jezus, evenals gebedsnovenen en tridua, de kruisweg en andere dergelijke.

Deze godvruchtige praktijken wekken het christenvolk op tot geregeld veelvuldig biechten, tot goed en devoot deelnemen aan het offer en de heilige tafel, tot overweging van de mysteries van onze verlossing en tot navolging van de heerlijke voorbeelden van de heiligen {587}, en juist daardoor dragen zij met heilzame vrucht bij tot onze deelname aan de liturgische eredienst.

7. Die godvruchtige oefeningen moeten niet tot liturgische riten worden omgevormd, maar met de geest van de Liturgie worden bezield. Men neme als regel: niet veel zaken maar veel zaaks.
Wie derhalve in zijn vermetelheid het zou wagen, al deze oefeningen van godsvrucht te gaan hervormen en ze uitsluitend in liturgische schema's zou willen wringen, zou een verderfelijke en totaal valse stap doen. Toch moeten de geest van de Liturgie en haar voorschriften een weldadige invloed op die praktijken uitoefenen, zodat volstrekt niets wordt ingevoerd, wat onbehoorlijk is of de luister van Gods huis onwaardig, of eindelijk wat tot nadeel strekt voor de heilige diensten, of in strijd is met de gezonde godsvrucht.

Zorgt er dus voor, eerbiedwaardige broeders, dat deze zuivere en echte godsvrucht onder uw ogen met de dag toeneemt en altijd heerlijker opbloeit. Schrikt er vooral niet voor terug, bij allen dit punt in te scherpen: het christelijk leven bestaat niet in de veelvuldigheid van allerlei gebeden en oefeningen van godsvrucht, maar veeleer hierin, dat zij werkelijk bijdragen tot de geestelijke vooruitgang van de christenen en daardoor ook tot groei van de gehele Kerk. Immers, de eeuwige Vader "heeft ons in Hem (Christus) vóór de grondvesting van de wereld uitverkoren om heilig en vlekkeloos te zijn in Zijn oog". Ef. 1, 4[b:Ef. 1, 4] Al onze gebeden en oefeningen van godsvrucht moeten dus tot oogmerk hebben, onze geestelijke krachten te richten op het bereiken van dat hoogste en edelste doel.

Wij sporen u vervolgens, eerbiedwaardige broeders, krachtig aan om na verwijdering van dwalingen en onjuiste meningen en na verbod van alles, wat de perken van de waarheid en de juiste orde te buiten gaat, alle initiatieven te bevorderen, die tot doel hebben, het volk een grondiger kennis van de heilige Liturgie bij te brengen, zodat het geschikter en gemakkelijker aan de goddelijke riten kan deelnemen in de gesteltenis, die een christen past.

1. Men onderhoude de decreten van het concilie van Trente, van de pausen en van de heilige Congregatie van de Riten.
Op de eerste plaats moet er voor gewerkt worden, dat allen met de verschuldigde eerbied en geloof gehoorzamen aan de decreten, die zijn uitgevaardigd door het concilie van Trente[d:21], of door de pausen, of door de heilige Congregatie van de Riten, en aan wat de liturgische boeken met betrekking tot de uitwendige uitoefening van de openbare eredienst hebben bepaald.

In alles, wat tot de Liturgie behoord, moeten vooral deze drie sieraden uitblinken, waarover onze voorganger Pius X spreekt, namelijk heiligheid, die een afschuw moet hebben van alle profane invloed; edele uitbeelding en vormgeving, waartoe echte, hoge kunst moet dienen; universaliteit, die - met behoud van de wettige zeden en gewoonten van de bijzondere streken - de eenheid van de katholieke Kerk moet laten uitkomen. Tra le sollecitudini - Inter sollicitudines[308]

2. Aanbeveling van ijver voor het huis van de Heer.
Wij willen echter nog eens met alle aandrang de schoonheid van kerken en altaren aanbevelen. Ieder moet zich bezield voelen door dit goddelijk woord: "De ijver voor Uw huis verteert mij." Ps. 68, 10; Joh. 2, 17[b:Ps. 68, 10; Joh. 2, 17], en naar vermogen trachten te bereiken, dat alles, hetzij in de heilige gebouwen, hetzij in de gewaden en liturgische voorwerpen, al schittert het ook niet uit door overdadige ruildom en pracht, toch zindelijk en geschikt is, wijl dat alles gewijd is aan de goddelijke Majesteit. Als wij boven onze afkeuring hebben uitgesproken over de verkeerde handelwijze van hen, die onder voorwendsel van terugkeer tot de oudheid de heilige beelden uit de kerken willen weren, hier achten wij het een eis van onze plicht, de ongeregelde godsvrucht te laken van hen, die in de kerken en zelfs op de altaren zonder enige goede reden allerlei beelden en schilderijen ter verering uitstellen; die relikwieën, welke door het wettig gezag niet zijn erkend, ten toon stellen, en die ten slotte sterk aandringen op particulariteiten en kleinigheden, terwijl zij de voornaamste en noodzakelijke dingen verwaarlozen en aldus de godsdienst belachelijk maken en de waardigheid van de eredienst schaden.

3. Onderhouding van het decreet van het H. Officie over het niet invoeren van nieuwe devoties.
Wij herinneren ook aan het decreet "Over het niet invoeren van nieuwe vormen van eredienst of godsvrucht" A.A.S. 29 (1937) 304-305[3269] en wij bevelen de stipte onderhouding daarvan aan uw waakzaamheid aan.

4. Zorg voor de gewijde muziek. Aanbeveling van de Gregoriaanse zang ook ten gebruike van het volk.
Wat de muziek betreft, zorge men bij de Liturgie voor de stipte onderhouding van de bepaalde en duidelijke regels, die de Apostolische Stoel gegeven heeft. De Gregoriaanse gezangen beschouwt de Roomse Kerk als haar erfdeel, als van oudsher van het voorgeslacht ontvangen en in de loop der eeuwen door haar zorgvolle bescherming bewaard. Zij stelt die de gelovigen voor als een erfdeel ook van hen en schrijft ze in sommige gedeelten van de Liturgie beslist voor. Tra le sollecitudini - Inter sollicitudines[308] Zij maken niet alleen de viering van de heilige geheimen schoner en plechtiger, maar dragen ook zeer veel bij tot vermeerdering van het geloof en de godsvrucht van de aanwezigen. Daarom hebben onze voorgangers Pius X en Pius XI, z.g., bij decreet voorgeschreven - en wij bevestigen dit gaarne met ons gezag -, dat in de seminaries en kloosterinstellingen de Gregoriaanse zang met zorg en ijver beoefend moet worden en dat, ten minste bij de hoofdkerken, de oude schola cantorum zou hersteld worden, wat op verscheiden plaatsen met succes is geschied. Tra le sollecitudini - Inter sollicitudines[308] Divini Cultus Sanctitatem[321]

Bovendien: "Om de gelovigen tot meer daadwerkelijke deelname aan de goddelijke eredienst te brengen, worde de Gregoriaanse zang voor die gedeelten, welke het volk aangaan, bij het volk weder ingevoerd. Het is namelijk zeer noodzakelijk, dat de gelovigen niet slechts als buitenstaanders of stomme toeschouwers, maar, diep getroffen door de schoonheid van de Liturgie, zo bij de heilige plechtigheden tegenwoordig zijn, dat zij overeenkomstig de voorgeschreven regels hun stem laten afwisselen met die van de priester of de schola. Als men hierin slaagt, dan zal het niet meer gebeuren, dat het volk in het geheel niet of slechts door een zacht en diep gebrom nauwelijks antwoordt op de gezamenlijke gebeden in de liturgische taal of in de volkstaal." Divini Cultus Sanctitatem, 17[321|17] De menigte, die met aandacht bij het offer van het altaar tegenwoordig is, waarin onze Verlosser tezamen met Zijn kinderen, die door Zijn heilig bloed zijn vrijgekocht, het bruidslied zingt van Zijn onmetelijke liefde, kan ongetwijfeld niet zwijgen, want: "Wie liefheeft, zingt" 336, n. 1[880], en, zoals het reeds van oudsher een spreekwoord geworden is: "Wie goed zingt, bidt dubbel." Zo mengt de strijdende Kerk, d.w.z. de geestelijkheid met het volk, haar stem met de gezangen van de zegevierende Kerk en met de koren van de engelen en zingen zij allen tezamen voor de Allerheiligste Drievuldigheid een heerlijke eeuwige hymne volgens het woord: "Aanvaard, bidden wij U, met hun stemmen ook de onze." Missale Romanum, PrefatieMissale Romanum, Prefatie

5. Ook de moderne muziek krijge haar plaats.
Toch mag men niet beweren, dat de moderne muziek en zang geheel uit de katholieke eredienst geweerd moeten worden. Integendeel, als die twee niets profaans hebben, of niets wat de heiligheid van de plaats of van de liturgische handeling misstaat, en ook niet voortkomen uit een ijdel bejag op verbazingwekkende en ongewone effecten, dan moeten onze kerken er zeker voor openstaan, daar zij niet weinig kunnen bijdragen tot de luister van de heilige riten, tot verheffing van de geest en tegelijk tot opwekking van ware godsvrucht.

6. De godsdienstige volkszang worde bevorderd.
Ook sporen wij u aan, eerbiedwaardige broeders, tot bevordering van de godsdienstige volkszang en tot zorgvuldige uitvoering daarvan, met behoud van de passende waardigheid, want deze zang kan het geloof en de godsvrucht van de christelijke menigte gemakkelijk aanvuren en doen toenemen. Moge het eenstemmige en machtige gezang van ons volk ten hemel stijgen als het gedruis van de branding van de zee III, 5,23[851] en de welklinkende luide uiting zijn van één hart en één ziel Hand. 4, 32[b:Hand. 4, 32], zoals het broeders, kinderen van dezelfde Vader, betaamt.

7. Bouwkunst, beeldhouwkunst en schilderkunst moeten de eredienst op waardige wijze dienen.
Wat wij echter van de muziek gezegd hebben, datzelfde ongeveer moet ook gezegd worden van de andere fraaie kunsten, vooral van de bouwkunst, de beeldhouwkunst en de schilderkunst. De nieuwe beelden en vormen, die meer aangepast zijn aan het moderne materiaal, waaruit zij gemaakt worden, moeten niet naar een generaliserende maatstaf en uit vooroordeel veracht en verworpen worden, maar met bewaren van een wijs en juist evenwicht, dat van de ene kant een puur realisme en van de andere kant een overdreven symbolisme vermijdt en meer let op de behoeften van de christelijke gemeenschap dan op het speciale oordeel van de kunstenaars en de persoonlijke smaak van eenieder, moet die moderne kunst beslist vrije baan hebben, die de gewijde gebouwen en de heilige riten met de gepaste schroom en eerbied dient, zodat ook zij haar stem kan voegen bij dat wonderschone glorielied, dat de grote genieën in de reeds vervlogen eeuwen voor het katholieke geloof hebben gezongen. Wij moeten echter noodzakelijk krachtens bewustzijn van onze ambtsplicht onze droefheid en afkeuring uitspreken over die beelden en voorstellingen, die sommigen nieuw hebben ingevoerd en die een misvorming en ontaarding lijken van de gezonde kunst en somtijds zelfs apert misdoen tegen de betamelijkheid, de christelijke zedigheid en de godsvrucht en jammerlijk het ware godsdienstige gevoel kwetsen. Deze moeten uit onze kerken geheel en al worden geweerd en verwijderd, evenals "in het algemeen alles wat niet strookt met de heiligheid van de plaats." Codex Iuris Canonici (1917), (1178)[2620|(1178)]

Houdt vast, eerbiedwaardige broeders, aan de richtlijnen en decreten van de pausen en zorgt er nauwkeurig voor om voorlichting en leiding te geven aan de kunstenaars, aan wie in deze tijd de taak moet worden toevertrouwd, zoveel kerken, die door de oorlog zwaar beschadigd of geheel verwoest zijn, te restaureren of geheel nieuw op te bouwen. Mogen zij in staat en ook van wil zijn om uit de godsdienst de plannen en motieven te putten, die het best en het waardigst beantwoorden aan de eisen van de eredienst. Dan zal het gelukkige gevolg zijn, dat de menselijke kunsten, die als een gave uit de hemel zijn, in helder licht stralen, van grote invloed zijn op de burgerlijke beschaving en bijdragen tot de glorie van God en het heil van de zielen. Immers, de kunsten beantwoorden in waarheid aan de godsdienst, wanneer zij "als het ware als edele dienstmaagden in dienst van de goddelijke eredienst staan." Divini Cultus Sanctitatem[321]

8. De jonge geestelijkheid en het volk moeten met de ware liturgische geest worden bezield.
Maar er is nog iets en van nog groter gewicht, eerbiedwaardige broeders, dat wij op bijzondere wijze aan uw zorg en uw apostolische ijver aanbevelen. Al hetgeen tot de uitwendige eredienst behoort, is zeker van belang, maar het is toch vooral dringend noodzakelijk, dat de christenen het liturgisch leven beleven en de bovennatuurlijke geest er van onderhouden en doen toenemen.

Neemt er dus krachtige maatregelen voor, dat de jonge geestelijkheid naast de ascetische, theologische, juridische en pastorale vorming, en in harmonie daarmede, gevormd wordt tot inzicht in de heilige ceremonies, tot begrip van de grootsheid en schoonheid er van en ook de rubrieken ijverig aanleert. En dat niet alleen om reden van cultuur, ook niet alleen om te maken, dat de seminarist later in staat zal zijn, de godsdienstige functies ordelijk, mooi en waardig te verrichten, maar vooral om te maken, dat hij in innige vereniging met Christus-priester wordt opgevoed en een heilige bedienaar van heiligheid wordt.

Streeft ook uit alle macht door methoden en middelen, die uw verstandig inzicht het meest geschikt daarvoor zal achten, naar het bereiken van grote eenheid van geest en hart tussen geestelijkheid en volk en naar het bereiken van zulk een daadwerkelijke deelname van het christenvolk aan de Liturgie, dat deze werkelijk de heilige handeling wordt, waarbij de priester, vooral die, welke in een hem toevertrouwde parochie de zielzorg uitoefent, verenigd met het volk aan de Heer de verschuldigde eredienst brengt.

9. Zorg voor goede misdienaars.
Om dit te verkrijgen zal het zeker nuttig zijn, uit iedere klasse van burgers met zorg brave en goed onderwezen jongens te kiezen met het doel, dat zij zich spontaan en gaarne beschikbaar stellen om volgens de regels, trouw en ijverig aan het altaar te dienen. Dit ambt moet ook door ouders van hogere stand en hogere ontwikkeling hooggeschat worden. Als deze jongens praktisch worden gevormd en onder de waakzame zorg van de priesters worden opgewekt om de hun toevertrouwde bediening op de gestelde uren eerbiedig en trouw waar te nemen, dan zal het licht gebeuren, dat er uit hen nieuwe kandidaten voor het priesterschap voortkomen en dan zal men niet het ongeluk beleven, waarover de geestelijkheid somtijds zelfs in katholieke streken te klagen heeft, dat er in het geheel niemand is om bij het verheven offer te antwoorden en te dienen.

10. Werken voor deelname van allen aan Misoffer en communie.
Werkt er vooral met uw grootste ijver voor, dat al de gelovigen het eucharistisch offer bijwonen. Om echter te bereiken, dat zij er rijkere vruchten van hebben, wekt ze geregeld op om op al de wettige wijzen, waarover wij boven geschreven hebben, godvruchtig aan het offer deel te nemen. Het verheven offer van het altaar is de voornaamste handeling van de eredienst; het behoort dus ook de bron en als het ware het middelpunt te zijn van de christelijke godsvrucht. Houdt het er voor, dat gij uw apostolische ijver nooit genoegzaam voldaan hebt dan alleen als gij uw kinderen in zeer groten getale ziet naderen tot het hemels gastmaal, dat het geheim van vadergoedheid, het teken van eenheid, de band van liefde is. 26, 18[859]

11. Preken, geschriften, cursussen, liturgische weken.
Om echter te maken, dat het christenvolk in staat is, in steeds rijker overvloed deze bovennatuurlijke gaven te verwerven, moet gij het door daarop berekende preken en vooral door cursussen van conferenties en voordrachten, door studieweken en andere dergelijke middelen met zorg onderrichten over de schatten van godsvrucht, die de heilige Liturgie bevat. Hierbij zullen ongetwijfeld de leden van de Katholieke Actie te uwer beschikking zijn, want dezen zijn altijd bereid om aan de hiërarchie hun medewerking te verlenen ter bevordering van het rijk van Jezus Christus.

12. Waakzaamheid tegen het insluipen van moderne dwa­lingen: mysticisme, quietisme, gnosticisme, vals humanisme.
Maar het is volstrekt noodzakelijk, bij dit alles zeer waakzaam toe te zien, dat de vijand niet op de akker van de Heer komt en onkruid zaait onder de tarwe Mt. 13, 24-25[b:Mt. 13, 24-25], d.w.z. dat bij uw kudden niet binnensluipen die spitsvondige en verderfelijke dwalingen: een vals mysticisme en een schadelijk quietisme, dwalingen, die, zoals gij weet, reeds door ons veroordeeld zijn. Mystici Corporis Christi, 87-88[433|87-88] Evenzo moet gij er voor waken, dat de zielen zich niet laten verleiden door een gevaarlijk humanisme en dat ook niet een valse leer wordt ingevoerd, die tot zelfs de notie van het katholiek geloof vervalst, en evenmin ten slotte een overdreven archeologisme op liturgisch gebied. Waakt met even grote zorg tegen de verbreiding van de valse meningen van hen, die ten onrechte denken en leren, dat de verheerlijkte menselijke natuur van Christus in werkelijkheid en altijd door haar tegenwoordigheid woont in hen "die gerechtvaardigd zijn" of ook, dat één enige en zelfde genade Christus verbindt met de ledematen van Zijn mystiek Lichaam.

Laat u nooit ontmoedigen door de moeilijkheden, die ontstaan, laat nooit uw herderlijke ijver zakken. "Blaast de bazuinen op Sion roept de menigte samen, verzamelt het volk, heiligt de gemeente, roept grijzen en kinderen en zuigelingen op" Joël 2, 15-16[b:Joël 2, 15-16], en wendt alle middelen aan om te verkrijgen, dat de christenen, die als levende ledematen verbonden zijn met hun goddelijk Hoofd, zich overal verdringen in de kerken en rond de altaren, door de genaden van de sacramenten verkwikt mogen worden en met Hem en door Hem het verheven offer mogen vieren en de verschuldigde eer mogen brengen aan de eeuwige Vader.

1. Alles geschiede in de geest van ijver en voorzichtigheid, onder leiding van de gehoorzaamheid in broederlijke eendracht.
Ziedaar, eerbiedwaardige broeders, wat wij u te schrijven hadden. Wij doen het met het doel, dat onze en uw kinderen groter begrip en hoger waardering zullen krijgen van de overkostbare schat, die in de Liturgie besloten is, namelijk het eucharistisch offer, dat het kruisoffer voorstelt en hernieuwt, de sacramenten, de kanalen van goddelijke genade en van goddelijk leven, en het loflied, dat aarde en hemel dagelijks tot God opzenden.

Wij mogen hopen, dat onze aansporingen de tragen en weerspannigen zullen bewegen niet slechts tot een intenser en juister gerichte bestudering van de Liturgie, maar ook tot het heropwekken van de bovennatuurlijke geest van de Liturgie in de praktijk van het leven, volgens het woord van de Apostel: "Blust de Geest niet uit." 1 Tess. 5, 19[b:1 Tess. 5, 19]

Voor hen echter, die zich door overdreven ijver soms laten drijven tot uitingen en daden, die wij tot onze droefheid niet kunnen goedkeuren, herhalen wij de vermaning van de H. Paulus: "Onderzoekt alles en behoudt het goede" 1 Tess. 5, 21[b:1 Tess. 5, 21], en wij sporen hen met vaderlijke genegenheid aan, zich in hun denk- en handelwijze te laten leiden door de christelijke leer, overeenkomstig de voorschriften van de vlekkeloze Bruid van Jezus Christus, de Moeder van de heiligen.

Allen echter herinneren wij aan de ernstige plicht van edelmoedige en trouwe gehoorzaamheid aan de herders, die het recht en de plicht hebben, heel het leven en vooral het geestelijk leven van de Kerk te leiden: "Weest gehoorzaam en onderdanig aan uw leidslieden, want zij waken over uw zielen als mensen, die rekenschap hebben af te leggen. Zorgt er voor, dat zij dit met vreugde kunnen doen en niet met zuchten." Hebr. 13, 17[b:Hebr. 13, 17]

De God, die wij vereren en die "geen God van wanorde maar van vrede is" 1 Kor. 14, 33[b:1 Kor. 14, 33], geve ons allen genadig, dat wij één van geest en hart hier in deze aardse ballingschap aan de heilige Liturgie mogen deelnemen, die als het ware een voorbereiding en een begin moge zijn van die hemelse Liturgie, waarbij wij, zoals wij vertrouwen, eens tezamen met de hoogverheven Moeder Gods, die ook onze zoetste Moeder is, zullen zingen: "Hem, die zetelt op de troon, en aan het Lam zij lof en eer en glorie en kracht in de eeuwen der eeuwen." Openb. 5, 13[b:Openb. 5, 13]

2. Zegen.
Met dit blij vertrouwen verlenen wij aan u allen en ieder van u, eerbiedwaardige broeders, aan de kudden, die aan uw zorgen zijn toevertrouwd, als onderpand van de goddelijke genade en als bewijs van onze bijzondere welwillendheid met grote liefde de apostolische zegen.

Gegeven te Castel Gandolfo, bij Rome, de 20e november 1947,
in het negende jaar van ons pausschap. Paus Pius XII