Catechese: Kerstmis met Franciscus van Sales

Deze liturgische tijd nodigt ons uit stil te staan en na te denken over het mysterie van Kerstmis. En omdat het vandaag de vierhonderdste verjaardag is van het overlijden van de heilige Franciscus van Sales, bisschop en Kerkleraar [d:328], kunnen we uitgaan van enkele van zijn ideeën. Hij heeft veel geschreven over Kerstmis. In verband hiermee heb ik het genoegen jullie aan te kondigen dat vandaag de Apostolische Brief zal verschijnen die deze verjaardag gedenkt. De titel is " Alles behoort aan de liefde [8783]" en dat is een kenmerkende verwoording van de heilige Franciscus van Sales. Immers in de Verhandelingen over de liefde van God [1051] schreef hij: "In de Heilige Kerk behoort alles aan de liefde, leeft in de liefde, handelt uit liefde en komt voort uit de liefde". Hoe mooi zou het zijn mochten wij allen deze weg bewandelen.

Laten we nu trachten het mysterie van de geboorte van Jezus wat dieper te benaderen "in gezelschap" van de H. Franciscus van Sales, zo leggen we de band tussen de twee herdenkingen.

De H. Franciscus van Sales schreef in een van zijn vele brieven gericht aan de H. Johanna Francisca de Chantal: "Ik lijk wel Salomo te zien op de grote gebeeldhouwde en vergulde ivoren troon die zijnsgelijke niet heeft in enig ander rijk, zoals de Schrift zegt (1 Kon. 10, 23) [b:1 Kon. 10, 23]. Maar ik verkies honderdmaal meer het lieve kleine Kindje in de kribbe te zien, veeleer dan alle koningen-op hun troon" A la mère de Chantal, Annecy, 25 décembre 1613, in: "Œuvres de Saint François de Sales, édition complète, Annecy, Tome XVI, 120-121" [[6466]]. Dit is mooi gezegd. Jezus, de Koning van het heelal, zat nooit op een troon. Nooit. Hij is in een stal geboren . We zien Hem vaak afgebeeld in doeken gewikkeld en liggend in een kribbe. Uiteindelijk is Hij gestorven op een kruis en, gewikkeld in een doek, is Hij in het graf gelegd. Feitelijk legt de evangelist Lucas, wanneer hij de geboorte van Jezus verhaalt, veel nadruk op het detail van de kribbe. Dat wil zeggen dat dit heel belangrijk is, niet slechts als een logistiek detail, maar als een symbolisch detail om te doen begrijpen. Wat? Om te verstaan welke soort Messias Hij is die in de Bethlehem is geboren, welke soort Koning. Wie Jezus is. Wanneer we kijken naar de kribbe, wanneer we kijken naar het kruis, wanneer we kijken naar zijn leven in eenvoud, dan kunnen we verstaan wie Jezus is. Jezus is de Zoon van God die ons redt door mens te worden zoals wij. Door zijn glorie af te leggen en zich te vernederen (Fil. 2, 7-8) [[b:Fil. 2, 7-8]]. Dit mysterie zien we concreet in het brandpunt van de kerststal, m.a.w. in het Kind dat in een kribbe ligt. Dat is het "teken" dat God ons met Kerstmis geeft, zoals Hij het is geweest voor de herders van Bethlehem (Luc. 2, 12) [[b:Luc. 2, 12]], zoals Hij het vandaag is en altijd zal zijn. Wanneer de engelen de geboorte van Jezus aankondigen met de woorden "Gaat Hem vinden" dan is het teken: gij zult het pasgeboren kind vinden in een kribbe. Dat is het sein. De troon van Jezus is de kribbe of de straat, tijdens zijn leven toen Hij predikte, of het kruis aan het einde van zijn leven. Dat is de troon van onze Koning.

Dit teken toont ons de "stijl" van God. Wat is de stijl van God? Vergeet dit nooit: de stijl van God is nabijheid, medelijden en tederheid. Onze God is nabij, medelevend en teder. In Jezus ziet men die stijl van God. Met deze stijl trekt God ons naar zich toe. Hij neemt ons niet met kracht, Hij legt ons zijn waarheid en gerechtigheid niet op. Hij maakt van ons geen proselieten. Neen. Hij trekt ons aan met liefde, met tederheid, met medelijden. In een andere brief schrijft de H. Franciscus van Sales: "Het onheil trekt het ijzer aan, en de barnsteen trekt het stro en de haver aan. Welnu, of we ijzer zijn door onze hardheid, of stro door onze zwakheid, we moeten ons laten aantrekken door dat hemelse kleine Kindje" A une religieuse, Paris, 6 janvier 1619, in: "Œuvres de Saint François de Sales, édition complète, Annecy, Tome XVIII, 334-335" [[6466]]. Onze kracht, onze zwakheid bereiken slechts een oplossing tegenover de kribbe, tegenover Jezus, of tegenover het kruis: de naakte Jezus, de arme Jezus. Maar altijd met zijn stijl van nabijheid, medelijden en tederheid. God heeft het middel gevonden om ons aan te trekken hoe we ook zijn: met de liefde. Geen bezitterige en egoïstische liefde, zoals menselijke liefde vaak is. Zijn liefde is louter gave, louter genade, geheel en al voor ons, voor ons goed. Zo trekt Hij ons aan met die ontwapende en ontwapenende liefde. Immers, wanneer wij deze eenvoud van jezus zien, gooien ook wij de wapens van de hoogmoed buiten en gaan we daar nederig verlossing afsmeken, vergiffenis vragen, licht vragen voor ons leven, om verder te kunnen gaan. Vergeet het niet over de troon van Jezus: de kribbe en het kruis, dat is de troon van Jezus.

Een ander element dat in de kerststal opvalt is de armoede. Daar is echte armoede, begrepen als afwezigheid van elke wereldse ijdelheid. We zien hoeveel geld besteed wordt aan de ijdelheid. Zoveel geld voor wereldse ijdelheid. Zoveel inspanningen en zoeken naar ijdelheid. Jezus daarentegen laat ons de nederigheid zien. De H. Franciscus van Sales schrijft: "Mijn God! Hoeveel heilige gevoelens doet deze geboorte in onze harten ontstaan! Boven alles echter, leert zij ons volledig af te zien van alle goederen, van alle praal (...) van deze wereld. Ik weet het niet, ik ken geen ander mysterie waarin tederheid en soberheid zo innig samengaan, liefde en gestrengheid, zachtheid en hardheid" A une religieuse de l’abbaye de Sainte-Catherine, Annecy, 25 ou 26 décembre 1621, in: "Œuvres de Saint François de Sales, édition complète, Annecy, Tome XX, 212" [[6466]]. Dat alles zien we in de kerststal. Daarom, laten we ons hoeden om niet af te glijden in de wereldse karikatuur van Kerstmis. Dat is een probleem. Want Kerstmis is dit. Maar vandaag zien we dat er ook een "andere Kerstmis" bestaat, tussen aanhalingstekens, dat is de wereldse karikatuur van Kerstmis, die Kerstmis herleidt tot een consumenten-, zoetsappig feest. Men wil feest vieren, men wil, maar het is Kerstmis niet. Kerstmis is iets anders. De liefde van God is niet honingzoet, de kribbe van Jezus maakt dat duidelijk. De liefde van God is geen schijngoedigheid die het zoeken van genot en gemak verbergt. Onze bejaarden die de oorlog hebben meegemaakt en ook de honger wisten het goed: Kerstmis is vreugde en feest, zeker, maar met eenvoud en soberheid.

Laten we besluiten met een gedachte van de H. Franciscus van Sales die ik ook in de Apostolische Brief [8783] heb hernomen. Hij heeft ze aan de zusters Visitandinen gezegd - denk maar eens! - twee dagen voor zijn dood. Hij zei: "Zie je het Kind Jezus in de ruif? Hij ondergaat alle beproevingen van de tijd, de koude en alles wat de Vader toestaat dat Hem overkomt. Hij wijst de kleine troost van zijn moeder niet af en er staat niet geschreven dat Hij nooit de handjes uitstrekte naar de borst van zijn Moeder, maar Hij laat alles aan haar zorg en vooruitziendheid over. Zo moeten ook wij niets verlangen en niets afwijzen, door alles te verdragen wat God zal zenden, de koude, de beproevingen van de tijd" in: "Œuvres. Textes présentés et annotés par A. Ravier avec la collaboration de R. Devos, Bibliothèque de la Pléiade, Gallimard, Paris 1969, 1319" [[8781]]. Hier vinden we, broeders en zusters, een grote onderrichting, afkomstig van het Kind Jezus via de wijsheid van de H. Franciscus van Sales: niets verlangen en niets afwijzen. Alles aanvaarden wat God ons zendt. Maar let op! Altijd en alleen uit liefde omdat God ons bemint en altijd en alleen ons goed wil.

Laten we naar de kribbe kijken, de troon van Jezus. Laten we naar Jezus kijken op weg langs de straten van Judea, van Galilea, terwijl Hij de boodschap van de Vader verkondigt. Laten we naar Jezus kijken op die andere troon, het kruis. Dat is het wat Jezus ons biedt, de weg die de weg van het geluk is.

Aan jullie allen, aan jullie gezinnen, mooie Kersttijd en goed begin van het nieuwe jaar!