Een pastorale bediening die ondersteunend, empathisch, discreet en niet-oordelend is

Beste broeders en zusters,

Het is een vreugde voor mij om bij u te zijn in de kathedraal van Rome: de paus is zo in zoverre hij bisschop van Rome is, en ik ben bij u als christen en als uw bisschop. Ik dank de kardinaal vicaris voor zijn woorden ter inleiding van deze bijeenkomst, die ik ervaar als een grote omhelzing van de bisschop met zijn volk.

Ik groet de leden van de bisschoppelijke Raad, de parochiepriesters, alle priesters, de diakens, de mannelijke en vrouwelijke religieuzen en u allen die hier de parochies vertegenwoordigt. Ik dank u voor de vreugde van uw leerling zijn, voor uw pastorale werk, voor de lasten die u draagt en voor de lasten die u van de schouders tilt van de velen die aan de deur van uw gemeenschappen kloppen.

Het woord dat Jezus tot de Samaritaanse vrouw richtte en dat we zojuist in het Evangelie hebben gehoord, is in deze moeilijke tijd van de geschiedenis tot ons als Kerk van Rome gericht: "Als u de gave van God kende" (Joh. 4, 10)[b:Joh. 4, 10]. Aan die vermoeide vrouw, die op het heetst van de dag bij de bron aankomt, onthult Jezus dat er levend water is dat de dorst voor altijd zal lessen, een bron die nooit droog zal vallen: het is het leven zelf van God dat aan de mensheid gegeven is. Dit geschenk is de Heilige Geest, die onze dorst lest en onze dorheid bevloeit en licht op ons pad wordt. Sint Lucas gebruikt in de Handelingen van de Apostelen ook het woord "gave" om de Heilige Geest aan te duiden, de scheppende Geest die alles kan vernieuwen.

Door het synodale proces heeft de Geest de hoop geïnspireerd op een kerkelijke vernieuwing, die in staat is om gemeenschappen nieuw leven in te blazen, zodat ze kunnen groeien in de evangelische stijl, in de nabijheid van God en in de aanwezigheid van dienstbaarheid en getuigenis in de wereld.

De vrucht van de synodale weg, na een lange periode van luisteren en uitwisselen, was in de eerste plaats de impuls om bedieningen en charisma's te waarderen, uitgaande van de dooproeping, waarbij de relatie met Christus en het verwelkomen van broeders en zusters centraal staan, te beginnen bij de armsten, en waarbij hun vreugde en lijden, hoop en strijd gedeeld wordt. Op deze manier wordt het sacramentele karakter van de Kerk benadrukt, die als teken van Gods liefde voor de mensheid geroepen is om een voorkeurskanaal te zijn, zodat het levende water van de Geest iedereen kan bereiken. Dit vereist de voorbeeldigheid van Gods heilige volk. Zoals we weten zijn sacramentaliteit en voorbeeldigheid twee sleutelbegrippen in de ecclesiologie van Vaticanum II en in de hermeneutiek van paus Franciscus. U zult zich herinneren hoe dierbaar hem het patristische thema van het mysterium lunae was, dat wil zeggen, de Kerk gezien in de weerklank van het licht van Christus, de relatie met Hem, de zon van gerechtigheid en het licht van de naties.

Paus Franciscus schreef in de begeleidende nota[9387] bij het slotdocument van de 16e gewone algemene vergadering van de bisschoppensynode (24 november 2024) dat het "aanwijzingen bevat die, in het licht van de basisoriëntaties, nu al in de plaatselijke Kerken en groeperingen van Kerken kunnen worden toegepast, rekening houdend met de verschillende contexten, met wat al gedaan is en wat nog gedaan moet worden om de stijl die eigen is aan de missionaire synodale Kerk steeds beter te leren kennen en te ontwikkelen". Begeleidende notitie bij het slotdocument van de XVIe Gewone Algemene Vergadering van de Synode, [[9387|+8]]

Nu is het dus aan ons om aan het werk te gaan zodat de Kerk die in Rome leeft een werkplaats van synodaliteit wordt, die in staat is om - met Gods genade - "daden van het Evangelie" te realiseren in een kerkelijke context waar er geen gebrek is aan uitdagingen, vooral met betrekking tot de overdracht van het geloof, in een stad die profetie nodig heeft, gekenmerkt als ze is door vele en groeiende vormen van economische en existentiële armoede, met jongeren die vaak gedesoriënteerd zijn en gezinnen die vaak belast zijn. Een synodale Kerk in missie moet zichzelf toerusten om een stijl aan te nemen die de gaven van ieder mens waardeert en de functie van gids begrijpt als een verzoenende en harmonieuze oefening, zodat, in de door de Geest geïnspireerde gemeenschap, dialoog en relaties ons kunnen helpen om de vele druk in de richting van oppositie of defensief isolement te overwinnen.

Synodale dynamiek moet daarom gekoesterd worden in de reële context van elke lokale Kerk. Wat betekent dit in praktische termen?

Het betekent in de eerste plaats werken aan de actieve deelname van iedereen aan het leven van de Kerk. In dit opzicht is een instrument om de visie van de synodale en missionaire Kerk te vergroten dat van de participerende organen. Deze helpen het Volk van God om hun doopidentiteit ten volle uit te oefenen, om de band tussen de gewijde bedieningen en de gemeenschap te versterken, en om het proces te begeleiden dat van het onderscheidingsvermogen van de gemeenschap naar pastorale beslissingen gaat. Daarom nodig ik u uit om de vorming van medezeggenschapsorganen te versterken en op parochieniveau de stappen die tot nu toe gezet zijn te evalueren of, waar zulke organen ontbreken, te begrijpen wat de obstakels zijn, zodat ze overwonnen kunnen worden.

Op dezelfde manier zou ik iets willen zeggen over prefecturen, andere organen die verschillende gebieden van het pastorale leven met elkaar verbinden, evenals de diocesane sectoren zelf, die bedoeld zijn om naburige parochies in een bepaald gebied beter te verbinden met het centrum van het bisdom. Het risico is dat deze realiteiten hun functie als instrumenten van gemeenschap verliezen en gereduceerd worden tot een paar vergaderingen, waar een paar onderwerpen samen besproken worden en iedereen daarna terugkeert naar het denken en leven van pastoraat in afzondering, binnen hun eigen parochiegrens of volgens hun eigen denkwijze. Vandaag de dag, zoals we weten, in een wereld die complexer is geworden en in een stad die met hoge snelheid beweegt en waar mensen in voortdurende mobiliteit leven, moeten we samen denken en plannen, over vooraf vastgestelde grenzen heen gaan en experimenteren met gezamenlijke pastorale initiatieven. Daarom moedig ik u aan om van deze organisaties echte ruimten van gemeenschapsleven te maken waar gemeenschap kan worden uitgeoefend, plaatsen van discussie waar gemeenschaponderscheiding en doop- en pastorale medeverantwoordelijkheid kunnen worden geïmplementeerd.

En wat zijn wij vandaag geroepen om te onderscheiden? Wat er in deze jaren gedaan is, is waardevol, maar er zijn enkele doelstellingen die met een synodale stijl nagestreefd moeten worden en waar ik me op wil richten.

Het eerste dat ik u voorstel is om de relatie tussen christelijke initiatie en evangelisatie te koesteren, in gedachten houdend dat het aanvragen van de sacramenten een steeds minder beoefende optie wordt. Inwijding in het christelijke leven is een proces dat het bestaan in zijn verschillende aspecten moet integreren, geleidelijk een relatie met de Heer Jezus mogelijk moet maken, en mensen vertrouwen moet geven in het luisteren naar het Woord, enthousiast moet maken om het gebed te beleven en in naastenliefde te werken. Indien nodig moeten nieuwe instrumenten en talen worden uitgeprobeerd, waarbij gezinnen bij de reis worden betrokken en waarbij wordt geprobeerd om verder te gaan dan een scholastieke benadering van catechese. Vanuit dit perspectief moeten degenen die het verlangen uiten om in de adolescentie en volwassenheid gedoopt te worden, met tact en zorg behandeld worden. De bureaus van het vicariaat die hiervoor verantwoordelijk zijn, moeten samenwerken met de parochies, met bijzondere aandacht voor de voortdurende vorming van catechisten.

Een tweede doelstelling is de betrokkenheid van jongeren en gezinnen, waar we vandaag de dag op verschillende moeilijkheden stuiten. Ik denk dat het dringend nodig is om een pastorale aanpak te ontwikkelen die ondersteunend, empathisch, discreet, niet oordelend en gastvrij is voor iedereen, en die zo persoonlijk mogelijke paden aanbiedt, aangepast aan de verschillende levenssituaties van de betrokkenen. Aangezien gezinnen moeite hebben om het geloof over te dragen en geneigd kunnen zijn om voor deze taak terug te deinzen, moeten we proberen hen te begeleiden zonder hen te vervangen, door onderweg met hen mee te gaan en hulpmiddelen aan te bieden in de zoektocht naar God. We moeten eerlijk zeggen dat dit een pastorale benadering is die niet hetzelfde herhaalt, maar een nieuwe leertijd aanbiedt; een pastorale benadering die wordt als een school die in staat is mensen te introduceren in het christelijke leven, hen te begeleiden door de levensfasen heen, betekenisvolle menselijke relaties te weven en op deze manier ook een impact te hebben op het sociale weefsel, vooral ten dienste van de armsten en zwaksten.

Tot slot - een derde doel - zou ik vorming op alle niveaus willen aanbevelen. We leven qua vorming in een noodsituatie, en we moeten onszelf niet wijsmaken dat het genoeg is om door te gaan met een paar traditionele activiteiten om de vitaliteit van onze christelijke gemeenschappen in stand te houden. Ze moeten generatief worden: ze moeten een baarmoeder zijn die inwijdt in het geloof en een hart dat degenen opzoekt die het geloof hebben verlaten. In parochies is er behoefte aan vorming en waar die er niet is, zou het belangrijk zijn om Bijbelse en liturgische cursussen te introduceren, zonder onderwerpen te verwaarlozen die de hartstochten van de jongere generaties vangen, maar die ons allemaal aangaan: sociale rechtvaardigheid, vrede, het complexe fenomeen van migratie, zorg voor de schepping, het goed uitoefenen van burgerschap, respect in het huwelijksleven, geestelijk lijden en verslavingen, en vele andere uitdagingen. We kunnen zeker niet overal specialist in zijn, maar we moeten over deze kwesties nadenken en misschien luisteren naar de vele vaardigheden die onze stad te bieden heeft.

Ik dring er bij u op aan om dit alles samen te bedenken en te ondernemen, op een synodale manier, als het volk van God dat, geleid door zijn voorgangers, nooit ophoudt te wachten en te hopen dat iedereen op een dag werkelijk aan het banket zal kunnen zitten dat door de Heer is bereid, volgens het visioen van de profeet Jesaja. (Jes. 25, 6-10)[[b:Jes. 25, 6-10]]

De evangelietekst over de Samaritaanse vrouw eindigt met een missionair crescendo: de Samaritaanse vrouw gaat naar haar volksgenoten, vertelt wat haar is overkomen, en zij gaan naar Jezus toe en komen hun geloof belijden. Ik ben er zeker van dat ook in ons bisdom de reis die we de afgelopen jaren zijn begonnen en hebben begeleid, ons zal doen rijpen in synodaliteit, gemeenschap, medeverantwoordelijkheid en zending. We zullen in onszelf de vreugde vernieuwen om het Evangelie te verkondigen aan elke man en vrouw van onze tijd; we zullen naar hen toe rennen zoals de Samaritaanse vrouw, onze kruik achterlatend en in plaats daarvan het water dragen dat de dorst voor altijd lest. En we zullen de vreugde hebben om vele zusters en broeders te horen die, net als de Samaritanen, tegen ons zullen zeggen: "Niet langer geloven wij om wat gij gezegd hebt, want wij hebben Hem zelf gehoord en wij weten, dat Deze werkelijk de redder van de wereld is" (Joh. 4, 42)[b:Joh. 4, 42].

Moge de Maagd van vertrouwen en hoop, Salus Populi Romani, ons vergezellen en over onze reis waken.