Apostolische Exhortatie Dilexi te van paus Leo XIV is verschenen

(Arsacal.nl) - Op 9 oktober om 12.00 uur is de nieuwe Apostolische Exhortatie “Dilexi te”[9671] (Ik heb U bemind) gepubliceerd, die paus Leo XIV op 4 ok­to­ber j.l., feest van Sint Franciscus van Assisi, ondertekend heeft. Onderwerp is de liefde voor de armen. Graag geef ik een eerste reactie en een korte inleiding en samenvatting van een aantal thema’s, zonder volledig te zijn...

Dilexi Te[9671] is een prach­tig do­cu­ment. Mis­schien mogen we hier en daar de invloed zien van een Ameri­kaanse paus, die niet op de eerste plaats de over­heids­taak hierin be­klem­toont, maar de opdracht van ieder­een om de caritas niet te vergeten. Met name spreekt mij bij­zon­der het uit­ge­breide over­zicht aan van de inzet van de Kerk voor de armen in de loop van twee­dui­zend jaar. Dit is be­lang­rijk, niet zozeer om ons­zelf op de borst te slaan, maar vooral om te zien dat de zorg voor de armen een wezen­lijk aspect is, ja centraal moet staan in de zen­ding van de Kerk in deze wereld. Het do­cu­ment onder­streept welis­waar de plicht van de over­heid om voor een recht­vaar­dige samen­le­ving te zorgen en de armen in staat te stellen actoren te wor­den van hun eigen ont­wik­ke­ling, die zorg draag voor de armen, maar staat vooral stil bij onze opdracht als christen om naast de armen te gaan staan, ook door het geven van aalmoezen.

Een kort over­zicht van het do­cu­ment:

Vooroor­de­len
De paus, die zijn Exhor­ta­tie[9671] begint met een ver­wij­zing naar het leven van Fran­cis­cus, schrijft dat we ideo­lo­gische vooroor­de­len jegens de armen moeten laten varen. Ook chris­te­nen laten zich soms verlei­den tot econo­mische bena­deringen die geen goed doen aan mensen of generali­sa­ties en onjuiste gevolgtrek­kingen: de armen hebben dezelfde men­se­lijke waar­dig­heid als wij.

Bijbel
God heeft zijn voor­keurs­liefde voor de armen laten zien al in het Oude Testa­ment, maar ook in het leven van Jezus die arm werd voor ons opdat wij rijk zou­den wor­den door Zijn armoede (2 Kor. 8,9)[b:2 Kor. 8,9] (nn. 24-34)[9671|24-34].

Een kerk voor de armen ... de geschiedenis.
De paus gaat vervolgens in op de kerk als kerk voor de armen, een groot deel van het document is daaraan gewijd (nn. 35-80)[9671|+44]: de heilige Laurentius wordt genoemd en de kerkvaders die over sociale rechtvaardigheid schreven, met name Johannes Chrysostomos en Augustinus. In de geschiedenis van de Kerk komt deze zorg voor de armen ook naar voren in ziekenzorg: de paus verwijst naar Camillus, Vincentius a Paolo (nn. 50-51)[9671|50-51], maar ook naar het monastieke leven, waar land­bouw, ziekenzorg en het bie­den van hulp een belangrijke rol speelden. Andere heiligen zetten zich in voor de gevangenen en de vrijkoop van slaven (n. 60)[9671|60] en gaven zelf getuige­nis door een leven in armoede, zoals de heilige Franciscus en Clara (nn 64-65)[9671|64-65], maar ook Dominicus (66)[9671|66]. Ook wordt niet vergeten dat vele religieuze instituten zijn gesticht om de armen onderwijs te geven en zo een betere toe­komst voor hen mogelijk te maken. Vele instituten en initiatieven zijn verder gericht op het helpen en begeleiden van migranten en vluchtelingen. Moeder Teresa koos ervoor om naast de armen te gaan staan en voor de armsten der armen te werken (n. 77)[9671|77]. Ook andere volksbewegingen, instellingen en personen wor­den genoemd die werkten en werken ten gunste van de armen. Dit maakt des te meer duidelijk dat de zorg voor de armen een wezenlijk kenmerk is van het kerk-zijn. Dat wordt onderstreept door de sociale leer van de Kerk.

Sociale leer
In de twin­tigste eeuw heeft de sociale leer van de Kerk zich ont­wik­keld en die is door de pas­to­rale con­sti­tu­tie Gaudium et Spes[575] en vele En­cy­clie­ken verrijkt. In Medellin spraken bis­schop­pen zich uit voor een voor­keurs­liefde voor de armen. De Kerk en allen moeten zich inzetten om de struc­tu­rele oor­zaken van armoede aan te pakken en we moeten de armen leren zien als subject van hun eigen toe­komst, zij moeten in staat wor­den gesteld hun eigen toe­komst vorm te geven, en niet slechts wor­den beschouwd als object van lief­da­dig­heid. Dit is een thema dat al tenminste sinds Populorum Progressio[266] (1967) van paus Paulus VI in de ker­ke­lijke do­cu­menten wordt bena­derukt.

Hei­lig­heid
De paus prijst bij­zon­der degenen die ervoor hebben gekozen om als arme onder de armen te leven (n. 101)[9671|101]. Hei­lig­heid kan nooit wor­den los gezien van de feite­lijke erken­ning van de waar­dig­heid van ieder mens (n. 106)[9671|106].

Aalmoezen
Het slot van het do­cu­ment gaat over het geven van aalmoezen. De paus zegt daarover aller­eerst dat het van belang is mensen aan een baan te helpen. Werk geeft niet alleen inkomen, maar het helpt ons ook om te groeien als persoon (n. 115)[9671|115]. Maar als dat niet moge­lijk is, blijft het geven van aalmoezen een nood­za­ke­lijk middel om contact te maken en mee te leven met degenen die het min­der hebben.

Maar de naasten­liefde van mensen ontslaat de over­heid er niet van voor de armen te zorgen en voor een recht­vaar­dige samen­le­ving.

Heel de bijbel beveelt het geven van aalmoezen aan. Ook Jezus zelf beveelt aan je be­zit­tin­gen te verkopen en aalmoezen te geven, dan zullen we een schat in de hemel bezitten (Lc. 12, 33)[b:Lc. 12, 33]. Als we geen uiting geven aan onze over­tui­gingen en dromen door concrete daden van naasten­liefde, zullen onze goede aspiraties vervagen. Ook al kunnen we de armoede in de wereld er niet mee oplossen, het is beter iets te doen dan niets, we moeten daardoor dicht bij het lij­den van de armen zijn. Chris­te­lijke naasten­liefde brengt mensen dichter bij elkaar.

+ Mgr. Jan W. M. Hendriks
Bis­schop van Haar­lem-Am­ster­dam
9 ok­to­ber 2025