Op de berg: belofte en mandaat

Lezingen: (Deut. 4, 32-34. 39-40)[b:Deut. 4, 32-34. 39-40] ; (Psalm 32)[b:Psalm 32] ;(Rom 8,14-17)[b:Rom 8,14-17] ; (Mat. 28,16-20)[b:Mat. 28,16-20]

Beste vrienden, de laatste ontmoeting van de Heer met zijn volgelingen vindt plaats op de berg. Er staat eenvoudigweg “berg”, zonder nadere aanduiding. Deze berg moet de berg van Jezus’ gebed zijn, een berg waarheen Hij zich terugtrekt, hoog boven het kwaad van de wereld, waar Hij zich met de Vader verenigt. Zo licht in dit woord “berg” ook het mysterie van de Drie-eenheid op: de Heer, de Zoon, die met de Vader spreekt en zich met Hem verenigt in de Heilige Geest. Tegelijkertijd wordt ook een ander verhaal zichtbaar, een andere berg: de berg van de verzoeking, waarover Matteüs spreekt in zijn relaas van de bekoringen (vgl. Mt. 4,8–11). De duivel had de Heer naar een zeer hoge berg geleid, vanwaar alle koninkrijken van de aarde te zien waren, met de glorie van deze rijken, en had gezegd: “Dit alles zal ik U geven, als Gij mij aanbidt.” Het was het aanbod van de macht van de wereld, en dit lijkt juist de kern te zijn van de “verlossing” die Satan aanbiedt: macht hebben in de wereld.

Maar Jezus had geen “ja” gezegd omdat Hij Satan niet aanbidt, dat wil zeggen: Hij aanbidt niet de militaire of economische macht, noch die van de publieke opinie, als de ultieme macht; Hij erkent deze niet als de ware macht; Hij is niet bereid de macht van de wereld, van het materiële, te aanbidden. Het antwoord van de duivel was de veroordeling van Jezus tot de dood, en daarmee leek de zaak afgedaan. Maar Jezus is verrezen en kan nu zeggen: “Mij is alle macht gegeven in de hemel en op aarde.” Wat is het verschil tussen de macht die de duivel aanbood en dit “alle macht” van de Heer?

Onmiddellijk wordt een eerste verschil duidelijk: dat van de Heer is “macht in de hemel en op aarde.” De duivel had wel alle glorie van economische macht enzovoort aangeboden, maar niets van de hemel. Jezus daarentegen beschikt nu over alle macht in de hemel en op aarde. Alleen een macht die ook over de hemel reikt, is ware macht: een macht die zich volledig afsluit voor de hemel, is een vernietigende macht; alleen een macht die met de hemel verbonden is, die openstaat voor de hemel, is ware macht ten dienste van het ware geluk van de mens.

Natuurlijk kan een seculiere staat vandaag geen religieuze staat zijn; maar ook wanneer hij neutraal blijft, kan hij zich niet afsluiten voor de grote fundamentele waarden, voor de grote aanduidingen van de hemel, van de natuur van de mens. In die zin moet hij altijd open blijven voor deze andere macht.

Het tweede concrete verschil is dat de macht van de Heer de macht van de Gekruisigde is, een macht die door het Kruis wordt geschonken. Zijn berg is de berg van het Kruis, zijn hoogte is de hoogte van het Kruis, dat wil zeggen: de hoogte van de zich wegschenkende liefde, de liefde die de ware macht is, ook al kan zij worden gedood. Bovendien is het de macht van de waarheid, die zich niet met instrumenten van overheersing aan het hart opdringt, maar zich alleen door vrije overtuiging doet gelden. Dit is de macht van Jezus, de macht van de Gekruisigde; dit is de ware macht, die overwint, die werkelijk verlost, ook al is zij voor ons niet altijd naar onze wil.

Krachtens deze macht – omdat Hij alle macht heeft in de hemel en op aarde – kan Jezus nu zijn elf apostelen uitzenden naar alle delen van de wereld, naar alle volken, om alle volken tot zijn leerlingen te maken: alleen deze macht maakt dit mogelijk.

Uiterlijk gezien lijkt het belachelijk dat deze elf mensen de wereld zouden intrekken en alle volken van de aarde tot leerlingen van Christus zouden willen maken. Zij spreken slechts één taal, zij zijn mensen zonder hogere opleiding; zij worden werkelijk door de Heer uitgezonden als schapen onder de wolven, omdat zij in de ogen van de academici “als schapen” verschijnen: academici die alle filosofie en alle cultuur van de wereld kennen, terwijl zij alleen Jezus kennen. Zij verschijnen ook als “schapen” in die zin dat zij vervolgens slachtoffers worden van geweld. En toch is het ongelooflijke, het onbegrijpelijke, dat deze elf er werkelijk in slagen in de wereld leerlingen van Christus te maken, de waarheid van Christus te verbreiden, de waarheid van de Gekruisigde, van de God die zich openbaart in de Zoon en in de Heilige Geest.

Ook vandaag is de situatie dezelfde. Wij christenen lijken, vergeleken met de “verlichte” cultuur van vandaag, op schapen die in hun hoekje op de hoogte van de tempel zijn opgesloten, schapen die in naam van de macht moeten worden gedood. En toch blijven wij juist ook vandaag ervan overtuigd dat de ware macht de macht van de waarheid is en niet die van de leugen, de macht van de liefde en niet die van de haat. Uiterlijk lijken de macht van haat en van leugen veel sterker, en toch zijn uiteindelijk de schapen de overwinnaars en niet de wolven.

De heilige Johannes Chrysostomus heeft, in het licht van de ervaring van het christelijke Byzantijnse rijk, eens gezegd dat wij christenen altijd in de verleiding staan om wolven te worden, om zo zeker te zijn van onze overwinning; maar op het moment dat wij ons als wolven tonen, hebben wij reeds verloren, omdat wij dan niet langer de onoverwinnelijke liefde dragen, niet langer de waarheid dragen, die geen geweld nodig heeft en het ook niet aanvaardt. Zo zendt de Heer ons ook vandaag uit en zegt Hij ons dat wij er zeker van mogen zijn dat uiteindelijk niet de wolven winnen, maar de schapen, dat uiteindelijk de Gekruisigde overwint en niet degene die zegt: “Dit alles is van mij…” Johannes Chrysostomus, Homilie 33 over het Evangelie volgens Matteüs, PG 57, 389-390[[9749]].

Aan het einde van het Evangelie, aan het einde van Jezus’ aardse leven, staat een belofte en een opdracht.

De belofte: “Ik ben met u alle dagen tot aan de voleinding van de wereld.” Dit is de grote zekerheid: de Heer is ook vandaag aanwezig. Soms zien wij Hem niet, maar in de diepste werkelijkheid is Hij aanwezig; zijn belofte is waar, en dit is de grote vreugde van de christenen: Hij is met ons tot het einde.

De opdracht: “Doopt alle volken in de naam van de Vader en de Zoon en de Heilige Geest.” “Dopen” betekent onderdompelen, de mens onderdompelen in de oceaan van God. Dat is de ware werkelijkheid: dat het christendom ons uiteindelijk onderdompelt in de oceaan van liefde en waarheid, en juist door hiermee geconfronteerd te worden en op een bepaalde manier aan onszelf te sterven, leven wij werkelijk.

“In de naam van de Vader en de Zoon en de Heilige Geest”: Jezus openbaart ons God als Drie-eenheid; de Zoon komt ons tegemoet, leidt ons en verenigt ons met de Vader in de Heilige Geest. De schoonheid die God uiteindelijk uitstort, is geen eenzame monade, maar liefde; en als liefde de ultieme werkelijkheid is, veronderstelt zij wezenlijk relatie. Daarom impliceert zij het trinitarische mysterie. En omdat God relatie is, kan Hij ook met ons in relatie treden; ja, Hij lijkt er als het ware toe geroepen zijn schoonheid aan anderen te schenken.

Hier ligt de schoonheid van deze dag. Daarbij komen mij de woorden in gedachten die Nehemia tot de Israëlieten sprak, die bedroefd waren bij hun terugkeer uit de ballingschap naar hun land, nu arm, zonder middelen en zonder hulp: “De vreugde van de Heer is onze kracht!” (Neh. 8,10)[b:Neh. 8,10]. Ja, de vreugde van God is onze kracht! In deze zin vieren wij het hoogfeest van de Allerheiligste Drie-eenheid: met de vreugde van God. Hij is het die, ondanks alle schijnbare tegenstellingen, de ware macht bezit en ons de ware vreugde schenkt, want ware vreugde is liefde en waarheid. Laten wij de Heer danken voor deze zijn revolutie, laten wij God danken en oprecht tot de Heer bidden: “Moge uw vreugde altijd in ons zijn en onze kracht worden.” Amen!