Sinds het Woord vlees geworden is, spreekt de mensheid

Geliefde zusters en broeders!

“Barst samen uit in vreugdevolle gezangen” (Jes. 52, 9)[b:Jes. 52, 9], roept de vredesboodschapper tot hen die zich tussen de ruïnes van een stad bevinden die volledig herbouwd moet worden. Ook al zijn ze stoffig en gewond, zijn voeten zijn mooi – schrijft de profeet (Jes. 52, 7)[[b:Jes. 52, 7]] – omdat ze over lange en hobbelige wegen een blijde boodschap hebben gebracht, waarin nu alles herboren wordt. Het is een nieuwe dag! Ook wij nemen deel aan deze ommekeer, waarin nog niemand lijkt te geloven: vrede bestaat en is al onder ons.

“Ik laat jullie vrede na, ik geef jullie mijn vrede. Niet zoals de wereld die geeft, geef ik die aan jullie” (Joh. 14, 27)[b:Joh. 14, 27]. Zo zei Jezus tegen zijn leerlingen, wier voeten hij net had gewassen, boodschappers van vrede die vanaf dat moment onvermoeibaar de wereld zouden moeten doorkruisen om aan iedereen de “kracht om kinderen van God te worden” te openbaren (Joh. 1, 12)[b:Joh. 1, 12]. Vandaag zijn we dus niet alleen verrast door de vrede die er al is, maar vieren we ook hoe ons deze gave is geschonken. In het hoe schittert namelijk het goddelijke verschil dat ons doet uitbarsten in vreugdevolle gezangen. Zo is Kerstmis overal ter wereld bij uitstek een feest van muziek en gezang.

Ook de proloog van het vierde evangelie is een hymne en heeft het Woord van God als hoofdpersoon. Het ‘woord’ is een woord dat werkt. Dat is een kenmerk van het Woord van God: het is nooit zonder effect. Als we goed kijken, zien we dat ook veel van onze woorden effecten hebben, soms ongewenste. Ja, woorden hebben effect. Maar hier is de verrassing waarmee de kerstliturgie ons confronteert: het Woord van God verschijnt en kan niet spreken, het komt naar ons toe als een pasgeboren kind dat alleen maar huilt en jammert. “Het is vlees geworden” (Joh 1, 14)[b:Joh 1, 14] en hoewel het zal opgroeien en op een dag de taal van zijn volk zal leren, spreekt nu alleen zijn eenvoudige, kwetsbare aanwezigheid. “Vlees” is de radicale naaktheid die in Bethlehem en op Golgotha zelfs het woord ontbeert; als woord hebben ze niet zoveel broeders en zusters die van hun waardigheid zijn beroofd en tot zwijgen zijn gebracht. Het menselijk vlees vraagt om zorg, roept om opvang en erkenning, zoekt handen die tederheid kunnen bieden en geesten die bereid zijn om aandacht te schenken, verlangt naar goede woorden.

“Hij kwam onder de zijnen, en de zijnen hebben Hem niet aangenomen. Maar allen die Hem aangenomen hebben, heeft Hij het recht gegeven om kinderen van God te worden” (Joh. 1, 11)[b:Joh. 1, 11]. Dit is de paradoxale manier waarop de vrede al onder ons is: de gave van God is meeslepend, zoekt opvang en wekt toewijding op. Het verrast ons omdat het zich blootstelt aan afwijzing, het betovert ons omdat het ons uit onze onverschilligheid haalt. Het is een ware kracht om kinderen van God te worden: een kracht die verborgen blijft zolang we ons afzijdig houden van het huilen van kinderen en de kwetsbaarheid van ouderen, van de machteloze stilte van slachtoffers en de berustende melancholie van degenen die kwaad doen zonder dat te willen.

Zoals de geliefde paus Franciscus schreef om ons te herinneren aan de vreugde van het evangelie: "Soms voelen we de verleiding om christenen te zijn door een voorzichtige afstand te bewaren tot de wonden van de Heer. Maar Jezus wil dat we de menselijke ellende aanraken, dat we het lijdende vlees van anderen aanraken. Hij wacht tot we afzien van het zoeken naar die persoonlijke of gemeenschappelijke schuilplaatsen die ons in staat stellen afstand te houden van de kern van het menselijk drama, zodat we echt accepteren om in contact te komen met het concrete bestaan van anderen en de kracht van tederheid leren kennen.” Evangelii Gaudium, 270[[4984|270]]

Lieve broeders en zusters, omdat het Woord vlees is geworden, spreekt nu het vlees, roept het goddelijke verlangen om ons te ontmoeten. Het Woord heeft zijn kwetsbare tent onder ons opgeslagen. En hoe kunnen we niet denken aan de tenten in Gaza, die al wekenlang blootstaan aan regen, wind en kou, en aan die van zoveel andere vluchtelingen en ontheemden op elk continent, of aan de noodonderkomens van duizenden daklozen in onze steden? Kwetsbaar is het vlees van de weerloze bevolkingsgroepen, geteisterd door zoveel oorlogen die nog gaande zijn of zijn beëindigd en puin en open wonden hebben achtergelaten. Kwetsbaar zijn de geesten en levens van jonge mensen die gedwongen worden om de wapens op te nemen, die juist aan het front de zinloosheid beseffen van wat van hen wordt gevraagd en de leugen waar de bombastische toespraken van degenen die hen de dood in sturen, doordrenkt zijn.

Wanneer de kwetsbaarheid van anderen ons hart raakt, wanneer de pijn van anderen onze granieten zekerheden aan diggelen slaat, dan begint de vrede al. De vrede van God komt voort uit een welkom gehuil, uit een gehoord gehuil: zij ontstaat tussen ruïnes die om nieuwe solidariteit vragen, zij komt voort uit dromen en visioenen die, als profetieën, de loop van de geschiedenis omkeren. Ja, dit alles bestaat, want Jezus is de Logos, de zin waaruit alles vorm heeft gekregen. “Alles is door hem gemaakt en zonder hem is niets gemaakt van wat bestaat” (Joh. 1, 3)[b:Joh. 1, 3]. Dit mysterie spreekt ons aan vanuit de kerststallen die we hebben gebouwd, het opent onze ogen voor een wereld waarin het Woord nog steeds weerklinkt, “vele malen en op verschillende manieren” (Heb 1, 1)[[b:Heb 1, 1]], en ons nog steeds tot bekering roept.

Natuurlijk verbergt het Evangelie niet dat de duisternis zich verzet tegen het licht, het beschrijft de weg van het Woord van God als een onbegaanbare weg, bezaaid met obstakels. Tot op de dag van vandaag volgen de authentieke boodschappers van vrede het Woord op deze weg, die uiteindelijk de harten bereikt: onrustige harten, die vaak juist verlangen naar datgene waartegen ze zich verzetten. Zo motiveert Kerstmis opnieuw een missionaire Kerk en spoort haar aan om de paden te bewandelen die het Woord van God voor haar heeft uitgestippeld. Wij dienen geen overheersend woord – die klinken al overal – maar een aanwezigheid die het goede opwekt, de doeltreffendheid ervan kent en er geen monopolie op claimt.

Dat is de weg van de missie: een weg naar de ander. In God is elk woord een gericht woord, een uitnodiging tot gesprek, een woord dat nooit hetzelfde is. Het is de vernieuwing die het Tweede Vaticaans Concilie heeft bevorderd en die we alleen zullen zien bloeien als we samen met de hele mensheid verdergaan, zonder ons ooit van haar af te scheiden. Het tegenovergestelde is werelds: jezelf als middelpunt hebben. De beweging van de incarnatie is een dynamiek van gesprek. Er zal vrede zijn wanneer onze monologen worden onderbroken en we, bevrucht door het luisteren, op onze knieën vallen voor het naakte vlees van de ander. Juist hierin is de Maagd Maria de Moeder van de Kerk, de Ster van de evangelisatie, de Koningin van de vrede. In haar begrijpen we dat niets voortkomt uit het tonen van kracht en dat alles herboren wordt uit de stille kracht van het aanvaarde leven.