Het gebruik van de term "Patriarch van het Westen" in het 'Annuario Pontificio 2006'

In de lijst van titels van de Paus in het Pauselijk Jaarboek 2006 ontbreekt de titel "Patriarch van het Westen". Dit ontbreken is op verschillende manieren becommentarieert en behoeft een uitleg. Zonder te proberen in te gaan op de complexe historische vragen van de titel van Patriarch in al haar aspecten, kan vanuit een historisch perspectief bevestigd worden dat de oude Patriarchen van het Oosten, gedefinieerd door de Concilies van Constantinopel (381) en van Chalcedon (451) gezag hadden over redelijk afgebakende territoria. Tegelijkertijd bleef echter het territorium van de zetel van de Bisschop van Rome enigszins vaag.

In het Oosten, ten tijde van het kerkelijk imperialistische systeem van Justinianus (527-565), was naast de vier Oosterse Patriarchaten (Constantinopel, Alexandrië, Antiochië en Jeruzalem) de Paus opgenomen als Patriarch van het Westen. Aan de andere kant was Rome voorstander van drie Petrinische episcopale zetels: Rome, Alexandrië en Antiochië. Zonder de titel "Patriarch van het Westen" te gebruiken noemden het Vierde Concilie van Constantinopel (869-870), het Vierde Concilie van Lateranen (1215) en het Concilie van Florence (1439) de Paus als eerste van de toen vijf Patriarchen.

De titel "Patriarch van het Westen" is aangenomen door Paus Theodorus in 642. Daarna werd het maar sporadisch gebruikt en had geen duidelijke betekenis. Het bloeide op in de 16e en 17e eeuw, tegelijk met een algemene toename van de titels van de Paus en het verschijnt voor het eerst in het "Annuario Pontificio" in 1863.

De term "Westen" verwijst tegenwoordig naar een culturele context die niet gelimiteerd is tot West Europa, maar ook Noord Amerika, Australië en Nieuw Zeeland omvat, dus zich onderscheidend van andere culturele contexten. Vanzelfsprekend probeert de term "Westen" geen beschrijving te geven van een kerkelijk territorium en kan niet gebruikt worden als definitie van een Patriarchaal territorium.

Wanneer we aan de term "Westen" een gepaste betekenis willen geven in kerkrechterlijke bewoordingen kan het alleen begrepen worden met betrekking tot de Latijnse Kerk. Op deze manier wil de term "Patriarch van het Westen" een beschrijving geven van de bijzondere relatie van de Bisschop van Rome met de Latijnse Kerk en zijn speciale jurisdictie over haar.

Daarom is de titel "Patriarch van het Westen" nooit echt duidelijk geweest en door de historie overbodig en praktisch onbruikbaar. Het moge duidelijk zijn dat het geen zin heeft eraan vast te houden. Temeer daar nu de Katholieke Kerk, na het Tweede Vaticaans Concilie, ontdekt heeft dat de Bisschoppenconferenties en hun internationale ontmoetingen, het beste past bij de wensen voor een canonieke structuur van de Latijnse Kerk.

Het afzien van de titel "Patriarch van het Westen" is dus duidelijk op geen enkele manier een wijziging in de erkenning van de oude Patriarchale Kerken, wat zo plechtig is verklaard door het Tweede Vaticaans Concilie vgl: Lumen Gentium [[[617|23]]]. Het neerleggen van deze titel heeft als bedoeling uiting te geven aan een historische en theologische realiteit en kan tegelijkertijd blijken nuttig te zijn in de oecumenische dialoog.