God moet opnieuw met vreugde weerklinken onder de hemel van Europa

Apostolische reis[d:319] naar Santiago de Compostela en Barcelona (6-7 november 2010).

(In het Galicisch:) Zeer beminde broeders en zusters in Jezus Christus:

Ik dank God dat ik vandaag hier kan zijn op dit schitterende plein vol kunst, cultuur en geestelijke betekenis. In dit Heilig Jaar kom ik als pelgrim temidden van de pelgrims vergezeld door zovelen die hier dorsten naar het geloof in Jezus Christus. Geloof dat is verkondigd en trouw doorgegeven door de Apostelen zoals Jacobus de Meerdere die in Compostela wordt vereerd sinds mensenheugenis.

(Spaans:) Ik dank voor de vriendelijke welkomstwoorden van monseigneur Julián Barrio Barrio, aartsbisschop van deze particuliere Kerk, en voor de welwillende aanwezigheid van Hunne Koninklijke Hoogheden de Prins van Asturië en gemalin, van de heren kardinalen, evenals van de talrijke broeders in het episcopaat en het priesterschap. Mijn hartelijke groet gaat ook uit naar de Europese parlementsleden, leden van de intergroep “Camino de Santiago”, evenals naar de vooraanstaande nationale, gewestelijke en lokale autoriteiten die bij deze viering aanwezig willen zijn. Dit alles is een blijk van achting jegens de Opvolger van Petrus en ook van de innige genegenheid die Santiago de Compostela oproept in Galicië en onder de andere volkeren van Spanje, die de Apostel erkennen als hun patroon en beschermer. Even hartelijk groet ik de religieuzen, seminaristen en gelovigen die deelnemen aan deze Eucharistie en, met een bijzondere ontroering, de pelgrims, smeden van de ware geest van Jacobus, zonder welke men weinig of niets zou begrijpen van wat hier plaatsvindt.

Een zin uit de eerste lezing zegt met bewonderenswaardige eenvoud: “De apostelen legden met grote kracht getuigenis af van de verrijzenis van de Heer” (Hand. 4,33)[b:Hand. 4,33]. Inderdaad, aan het begin van alles wat het christendom is geweest en nog steeds is, staat niet een heldendaad of een menselijk project, maar God, die Jezus rechtvaardig en heilig verklaart tegenover het oordeel van het menselijke tribunaal dat Hem veroordeelde wegens godslastering en oproer; God, die Jezus Christus uit de dood heeft opgewekt; God, die allen recht zal verschaffen die in de loop van de geschiedenis onrechtvaardig vernederd zijn.

“Hiervan zijn wij getuigen, evenals de heilige Geest, die God geschonken heeft aan wie Hem gehoorzamen” (Hand. 5,32)[b:Hand. 5,32], zeggen de Apostelen. Zo gaven zij dus getuigenis van het leven, de dood en de verrijzenis van Christus Jezus, die zij kenden terwijl Hij predikte en wonderen verrichtte. Aan ons, dierbare broeders en zusters, komt het vandaag toe het voorbeeld van de Apostelen te volgen, door de Heer steeds beter te leren kennen en een helder en moedig getuigenis van zijn Evangelie te geven. Er is geen groter bezit dat wij aan onze tijdgenoten kunnen aanbieden. Zo zullen wij ook de heilige Paulus navolgen, die te midden van zoveel beproevingen, schipbreuken en eenzaamheid jubelend verkondigde: “Deze schat dragen wij in aarden potten, opdat duidelijk wordt dat die overgrote kracht van God is en niet van ons” (2 Kor. 4,7)[b:2 Kor. 4,7].

Naast deze woorden van de Apostel van de heidenen staan de eigen woorden van het Evangelie dat wij zojuist hebben gehoord (Mt. 20, 20-28)[b:Mt. 20, 20-28] en die ons uitnodigen te leven vanuit de nederigheid van Christus, die, geheel in overeenstemming met de wil van de Vader, gekomen is om te dienen, “om zijn leven te geven als losprijs voor velen” (Mt. 20,28)[b:Mt. 20,28]. Voor de leerlingen die Christus willen volgen en navolgen is het dienen van de broeders niet langer een loutere optie, maar een wezenlijk onderdeel van hun bestaan. Een dienstbaarheid die niet wordt afgemeten aan de wereldse maatstaven van het onmiddellijke, het materiële en het opvallende, maar doordat zij de liefde van God tegenwoordig stelt voor alle mensen en in al hun dimensies, en door van Hem te getuigen, zelfs met de eenvoudigste gebaren. Wanneer Jezus deze nieuwe wijze van omgaan in de gemeenschap voorhoudt, gebaseerd op de logica van liefde en dienstbaarheid, richt Hij zich ook tot de “leiders van de volkeren”, want waar er geen toewijding is voor de ander, ontstaan vormen van machtsmisbruik en uitbuiting die geen ruimte laten voor een authentieke integrale menselijke ontplooiing. En ik zou willen dat deze boodschap vooral de jongeren bereikt: juist aan jullie wijst dit wezenlijke gegeven van het Evangelie de weg, opdat jullie, door afstand te nemen van een egoïstische, kortzichtige manier van denken, zoals jullie zo vaak wordt voorgehouden, en door die van Jezus aan te nemen, jullie ten volle kunt verwezenlijken en zaad van hoop kunt zijn.

Dit is ook wat ons de viering van dit Heilig Jaar van Compostela in herinnering brengt. En dit is ook wat in het verborgene van hun hart – hetzij bewust geweten, hetzij onuitgesproken maar diep gevoeld – zo vele pelgrims beleven die op weg zijn naar Santiago de Compostela om de Apostel te omhelzen. De vermoeidheid van het lopen, de afwisseling van landschappen, de ontmoeting met mensen van een andere nationaliteit openen hen voor het diepste en gemeenschappelijke dat ons mensen verenigt: personen die zoeken, personen die behoefte hebben aan waarheid en schoonheid, aan een ervaring van genade, van liefde en van vrede, van vergeving en van verlossing. En in het meest verborgen innerlijk van al deze mensen weerklinkt de aanwezigheid van God en het werk van de Heilige Geest. Ja, tot iedere mens die innerlijk stilte bewaart en afstand neemt van verlangens, begeerten en onmiddellijke bezigheden, tot de mens die bidt, laat God licht schijnen, zodat hij Hem kan vinden en Christus kan erkennen. Wie naar Santiago pelgrimeert, doet dat ten diepste om vooral God te ontmoeten, die, weerspiegeld in de majesteit van Christus, hem ontvangt en zegent bij zijn aankomst aan de Pórtico de la Gloria.

Vanaf hier, als boodschapper van het Evangelie dat Petrus en Jakobus met hun bloed hebben bezegeld, wil ik mijn blik richten op Europa, dat naar Compostela is gepelgrimeerd. Wat zijn haar grote noden, angsten en verwachtingen? Wat is de specifieke en fundamentele bijdrage van de Kerk aan dat Europa dat in het laatste halve eeuw een weg heeft afgelegd naar nieuwe vormen en projecten? Haar bijdrage concentreert zich op een werkelijkheid die zo eenvoudig en beslissend is als deze: dat God bestaat en dat Hij het is die ons het leven heeft gegeven. Alleen Hij is absoluut, trouwe en onwankelbare liefde, oneindig doel dat doorschemert achter alle goederen, waarheden en bewonderenswaardige schoonheden van deze wereld – bewonderenswaardig, maar ontoereikend voor het hart van de mens. Dit heeft de heilige Teresa van Jezus goed begrepen toen zij schreef: “Solo Dios basta” (Alleen God volstaat).

Het is een tragedie dat in Europa, vooral in de negentiende eeuw, de overtuiging opgang deed en zich verspreidde dat God de tegenstander van de mens zou zijn en de vijand van zijn vrijheid. Daarmee wilde men het ware bijbelse geloof in God verduisteren, namelijk dat Hij zijn Zoon Jezus Christus in de wereld heeft gezonden, opdat niemand verloren zou gaan, maar allen eeuwig leven zouden hebben (Joh. 3,16)[[b:Joh. 3,16]].

De gewijde auteur spreekt krachtig tegen het heidendom, dat meent dat God afgunstig of neerbuigend zou staan tegenover de mens: Hoe zou God alle dingen hebben kunnen scheppen, als Hij ze niet liefhad, Hij die in zijn oneindige volheid niets nodig heeft? (Wijsh. 11,24-26)[[b:Wijsh. 11,24-26]]. Hoe zou Hij zich aan de mensen hebben geopenbaard, als Hij niet voor hen wilde zorgen? God is de oorsprong van ons bestaan, het fundament en het hoogtepunt van onze vrijheid; niet haar tegenstander. Hoe zou de sterfelijke mens zichzelf kunnen funderen, en hoe zou de zondige mens zichzelf kunnen verzoenen? Hoe is het mogelijk dat er in het publieke leven een stilzwijgen heerst over de eerste en meest wezenlijke werkelijkheid van het menselijk bestaan? Hoe kan het meest bepalende ervan worden teruggedrongen tot de loutere intimiteit of verwezen naar de schemering? Mensen kunnen niet leven in het duister, zonder het licht van de zon te zien. En hoe zou men dan God, de zon van het verstand, de kracht van de wil en de magneet van ons hart, het recht kunnen ontzeggen dat Hij dat licht voorhoudt, dat alle duisternis verdrijft? Daarom is het noodzakelijk dat God opnieuw met vreugde weerklinkt onder de hemel van Europa; dat dit heilige woord nooit tevergeefs wordt uitgesproken; dat het niet wordt verdraaid om te dienen voor doeleinden die Hem vreemd zijn. Het moet heilig worden uitgesproken. Het is noodzakelijk dat wij het zo waarnemen in het leven van alledag, in de stilte van de arbeid, in de broederlijke liefde en in de moeilijkheden die de jaren met zich meebrengen.

Europa moet zich openen voor God, Hem zonder vrees tegemoetgaan en met zijn genade werken aan die waardigheid van de mens die de beste tradities hebben ontdekt: naast de bijbelse – fundamenteel in dit opzicht – ook die van de klassieke, middeleeuwse en moderne tijd, waaruit de grote filosofische en literaire, culturele en sociale scheppingen van Europa zijn voortgekomen.

Die God en die mens zijn concreet en historisch geopenbaard in Christus. En die Christus kunnen wij ontmoeten op de wegen die naar Compostela leiden, want op die wegen staat een kruis dat ons op de kruispunten opvangt en de weg wijst. Dat kruis, het hoogste teken van de liefde tot het uiterste, en daarom tegelijk gave en vergeving, moet onze leidende ster zijn in de nacht van de tijd. Kruis en liefde, kruis en licht zijn in onze geschiedenis synoniemen geweest omdat Christus zich eraan heeft laten nagelen om ons het hoogste getuigenis van zijn liefde te geven, om ons uit te nodigen tot vergeving en verzoening, om ons te leren het kwade te overwinnen door het goede. Blijf de lessen leren van die Christus van de kruispunten van de wegen en van het leven, in wie God ons tegemoetkomt als vriend, vader en gids. O gezegend kruis, straal altijd over de landen van Europa!

Laat mij van hieruit de heerlijkheid van de mens verkondigen, die oog heeft voor de bedreigingen van zijn menselijke waardigheid beroofd van zijn oorspronkelijke waarden en rijkdommen, door de marginalisering of de dood toegebracht aan de zwaksten en armsten. Men kan God niet vereren zonder te waken over de mens, Zijn zoon, en men dient de mens niet zonder zich af te vragen wie zijn Vader is en hierop een antwoord te geven. Het Europa van de wetenschap en technologie, het Europa van de beschaving en cultuur, moet tegelijk een Europa zijn dat openstaat voor transcendentie en broederschap met andere continenten, voor de levende en ware God vanuit de levende en ware mens. Dit is wat de Kerk aan Europa wil bijdragen: waken over God en waken over de mens, vanuit het begrip van beiden dat ons in Jezus Christus wordt geboden.

Beste vrienden, laten wij een hoopvolle blik richten op alles wat God ons heeft beloofd en ons aanbiedt. Moge Hij ons Zijn kracht geven, dit aartsbisdom Santiago de Compostela bemoedigen, het geloof van haar kinderen levendig houden en hen helpen trouw te blijven aan hun roeping om het Evangelie te zaaien en te versterken, ook in andere landen.

(In Galicisch:) Moge Jacobus, de vriend van de Heer, overvloedige zegeningen brengen voor Galicië, voor de andere volkeren van Spanje, van Europa en van zoveel andere plaatsen van overzee, waar de Apostel teken is van christelijke identiteit en bevorderaar van de verkondiging van Christus. Amen!